تعیین وکیل تسخیری در چه صورتی و چگونه انجام میشود؟

وکیل تسخیری به فردی گفته می شود که از سوی مرجع قضایی (دادگاه یا دادسرا) برای دفاع از متهم یا بزه دیده تعیین می گردد، به ویژه برای کسانی که توانایی مالی لازم برای گرفتن وکیل را ندارند یا در پرونده های خاص، حضور وکیل اجباری است. این سازوکار قانونی، تضمین می کند که حق دفاع، که از اصول بنیادین عدالت و حقوق شهروندی در هر جامعه ای است، برای تمام افراد جامعه، صرف نظر از وضعیت مالی شان، محقق شود و هیچ کس به دلیل عدم توانایی مالی از حق مسلم خود برای دفاع محروم نماند.

اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران صراحتاً بیان می دارد که در تمامی دادگاه ها، طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب کنند و اگر توانایی گرفتن وکیل را نداشته باشند، باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم شود. این اصل، سنگ بنای وجود نهاد وکیل تسخیری در نظام قضایی کشور است. فلسفه اصلی حضور وکیل، هدایت پرونده ها در مسیر صحیح قانونی و کمک به احقاق حقوق افراد است، به ویژه برای کسانی که به دلیل ناآشنایی با مقررات قانونی، ممکن است حقوقشان تضییع شود.

وکیل تسخیری دقیقاً پاسخی به این نیاز بنیادین است. این مقاله، راهنمایی جامع و کاربردی برای شناخت این نهاد حقوقی، شرایط تعیین، فرآیند درخواست و نکات مهم مرتبط با آن ارائه می دهد. هدف، افزایش آگاهی عمومی درباره حق دفاع و چگونگی بهره مندی از وکیل تسخیری است تا شهروندان بتوانند در مواقع لزوم، با دانش کافی از حقوق خود دفاع کنند.

وکیل تسخیری کیست و چرا اهمیت دارد؟

وکیل تسخیری، وکیلی است که به انتخاب و دستور مقام قضایی (دادگاه یا بازپرس) برای دفاع از حقوق متهم یا بزه دیده در پرونده های کیفری تعیین می شود. این وکیل، بدون اینکه موکل مستقیماً او را انتخاب کرده و حق الوکاله اش را پرداخت کند، وظیفه دفاع قانونی را بر عهده می گیرد. اهمیت وکیل تسخیری از آنجا ناشی می شود که وجود آن، حق دفاع برابر را برای همه اقشار جامعه، به ویژه افراد فاقد تمکن مالی، تضمین می کند. این نهاد قانونی، به برقراری عدالت و حفظ حقوق شهروندی کمک شایانی می کند و اجازه نمی دهد تفاوت های اقتصادی، منجر به نابرابری در دسترسی به دادرسی عادلانه شود.

تفاوت کلیدی: وکیل تسخیری و وکیل معاضدتی

در نظام حقوقی ایران، دو نوع وکیل برای حمایت از افراد فاقد تمکن مالی وجود دارد: وکیل تسخیری و وکیل معاضدتی. این دو نوع وکالت، هرچند در هدف کلی مشترک هستند (یعنی فراهم آوردن امکان دسترسی به وکیل برای همه)، اما در شرایط، فرآیند درخواست و نوع پرونده ای که پوشش می دهند، تفاوت های اساسی دارند.

• وکیل تسخیری:

تمرکز اصلی وکیل تسخیری بر پرونده های کیفری است. یعنی زمانی که فردی متهم به ارتکاب جرمی شده یا در نتیجه جرمی، بزه دیده قرار گرفته است، می تواند تحت شرایطی از وکیل تسخیری بهره مند شود. تعیین این وکیل، مستقیماً توسط مقام قضایی (دادگاه یا بازپرس) انجام می شود و اغلب در مواردی که متهم توانایی مالی ندارد یا در جرایم خاص، حضور وکیل الزامی است. این الزام می تواند حتی بدون درخواست صریح متهم نیز اعمال شود.

• وکیل معاضدتی:

در مقابل، وکیل معاضدتی عمدتاً در پرونده های حقوقی (مانند دعاوی خانوادگی، مالی، ملکی و…) فعالیت می کند. درخواست برای وکیل معاضدتی از کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه انجام می شود و فرد متقاضی باید با ارائه مدارک لازم، اعسار و عدم توانایی مالی خود را اثبات کند. در این نوع وکالت، برخلاف وکیل تسخیری، معمولاً الزامی برای حضور وکیل از ابتدا وجود ندارد و با درخواست موکل و احراز شرایط، وکیل تعیین می شود.

جدول زیر، تفاوت های اصلی این دو نوع وکالت را به وضوح نشان می دهد:

ویژگی	وکیل تسخیری	وکیل معاضدتی
نوع پرونده	عمدتاً کیفری (متهم و بزه دیده)	عمدتاً حقوقی (خواهان و خوانده)
مرجع تعیین کننده	دادگاه یا بازپرس	کانون وکلا یا مرکز مشاوران
شرط اصلی	عدم تمکن مالی و/یا الزام قانونی (جرایم خاص)	اثبات اعسار و عدم تمکن مالی
فرآیند درخواست	درخواست از مرجع قضایی (دادگاه/دادسرا)	درخواست از کانون وکلا/مرکز مشاوران
الزام به حضور	در برخی جرایم خاص، اجباری است	عموماً اختیاری و با درخواست موکل
هدف	تضمین حق دفاع در پرونده های کیفری	حمایت حقوقی در دعاوی مدنی

شرایط تعیین وکیل تسخیری (در چه صورتی؟)

تعیین وکیل تسخیری در نظام حقوقی ایران تحت دو شرط اصلی انجام می گیرد. این شرایط، تضمین می کنند که این خدمت حقوقی به درستی و برای افراد واجد شرایط ارائه شود و در عین حال، حق دفاع در موارد حساس حقوقی به صورت کامل اجرا گردد.

الف) عدم تمکن مالی (اصلی ترین شرط)

یکی از مهم ترین و رایج ترین شرایط برای تعیین وکیل تسخیری، عدم توانایی مالی متهم یا بزه دیده برای پرداخت حق الوکاله وکیل است. مفهوم عدم تمکن مالی به این معناست که فرد از لحاظ مالی در وضعیتی قرار ندارد که بتواند هزینه استخدام وکیل خصوصی را تأمین کند. این وضعیت باید به تأیید مقام قضایی برسد.

نحوه اثبات اعسار معمولاً از طریق درخواست کتبی متقاضی به مرجع قضایی صورت می گیرد. در این درخواست، فرد باید دلایل عدم توانایی مالی خود را شرح دهد و می تواند استشهادیه محلی از افراد مطلع را نیز پیوست کند. قاضی یا بازپرس، پس از بررسی و احراز عدم تمکن مالی متقاضی، اقدام به تعیین وکیل تسخیری می کند. این فرآیند اطمینان می دهد که صرف ادعا کافی نیست و وضعیت مالی فرد باید به صورت مستند بررسی شود.

نکته مهم: شرایط تعیین وکیل تسخیری برای بزه دیده

ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری تصریح می کند که متهم می تواند تا پایان اولین جلسه رسیدگی از دادگاه درخواست تعیین وکیل کند و دادگاه در صورت احراز عدم تمکن او، وکیل تسخیری تعیین می کند. اما در خصوص بزه دیده، تبصره همین ماده شرط اضافه ای را مطرح می کند: «هرگاه دادگاه حضور و دفاع وکیل را برای شخص بزه دیده فاقد تمکن مالی ضروری بداند، طبق مفاد این ماده اقدام می کند.» این بدان معناست که برای بزه دیده، علاوه بر اثبات عدم توانایی مالی، دادگاه باید ضرورت حضور و دفاع وکیل را نیز احراز کند.

ب) الزامی بودن حضور وکیل در برخی جرایم خاص

حتی بدون درخواست متهم یا احراز عدم تمکن مالی، در برخی جرایم خاص، قانون حضور وکیل را برای دادرسی الزامی دانسته است. این جرایم معمولاً دارای مجازات های سنگین یا پیچیدگی های حقوقی خاصی هستند که عدم حضور وکیل می تواند به تضییع حق دفاع متهم منجر شود. در چنین مواردی، دادگاه یا بازپرس مکلف است که برای متهم، وکیل تسخیری تعیین کند.

بر اساس ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری و با ارجاع به بندهای ماده ۳۰۲ همین قانون، جرائم زیر مشمول این الزام هستند:

• جرایم دادگاه کیفری یک:

شامل جرائمی که مجازات آن ها سلب حیات (مانند اعدام، قصاص نفس)، حبس ابد، یا قطع عضو است. در این موارد، اهمیت حکم صادره و عواقب آن، ایجاب می کند که متهم حتماً از وکیل برخوردار باشد.

• جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی:

جرائمی که میزان دیه کامل یا ارش آن ها، نصف دیه کامل یا بیشتر است. این جرائم، با توجه به آسیب های جدی وارد شده به مجنی علیه، نیازمند دفاع حقوقی تخصصی هستند.

• جرایم تعزیری درجه سه و بالاتر:

هر جرمی که مجازات تعزیری آن در درجه سه یا بالاتر قرار می گیرد (مثلاً حبس های طولانی مدت)، حضور وکیل در آن الزامی است.

• جرایم منافی عفت:

برخی جرایم منافی عفت که مستقیماً در دادگاه کیفری یک بررسی می شوند، نیز مشمول این الزام هستند. این موارد به دلیل حساسیت های اجتماعی و پیچیدگی های اثبات، حضور وکیل را ضروری می سازند.

در تمام این موارد، اگر متهم خود وکیلی معرفی نکند یا وکیل تعیینی او بدون عذر موجه در دادگاه حاضر نشود، دادگاه یا بازپرس مکلف است که برای او وکیل تسخیری تعیین کند. این اقدام، نشان دهنده تعهد نظام قضایی به تضمین حق دفاع متهم در برابر اتهامات جدی و مجازات های سنگین است.

فرآیند و مراحل تعیین وکیل تسخیری (چگونه؟)

فرآیند تعیین وکیل تسخیری بسته به مرحله رسیدگی (تحقیقات مقدماتی یا دادرسی) و نوع جرم، مراحل متفاوتی دارد. آگاهی از این مراحل به متهمان و بزه دیدگان کمک می کند تا به موقع و به درستی از حق خود برای داشتن وکیل بهره مند شوند.

الف) در مرحله تحقیقات مقدماتی (دادسرا)

مرحله تحقیقات مقدماتی، زمانی است که بازپرس یا دادیار در دادسرا به جمع آوری ادله، بازجویی از متهم و شهود و انجام تحقیقات لازم می پردازد. در این مرحله، حضور وکیل برای متهم می تواند نقش حیاتی داشته باشد. قانون آیین دادرسی کیفری در برخی موارد، تعیین وکیل تسخیری را در این مرحله الزامی دانسته است.

بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری، «در جرایمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است، چنانچه متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی ننماید، بازپرس برای وی وکیل تسخیری انتخاب می کند.»

این بدان معناست که در جرائم بسیار سنگین، حتی اگر متهم خودش وکیلی معرفی نکند، بازپرس موظف است برای او وکیل تسخیری تعیین کند تا از تضییع حقوق او در ابتدایی ترین مراحل دادرسی جلوگیری شود. متهم نیز می تواند با ارائه درخواست کتبی به بازپرس، و با اثبات عدم تمکن مالی، خواستار تعیین وکیل تسخیری شود.

ب) در مرحله دادرسی (دادگاه)

پس از اتمام تحقیقات مقدماتی و صدور کیفرخواست، پرونده وارد مرحله دادرسی در دادگاه می شود. در این مرحله نیز متهم می تواند درخواست وکیل تسخیری داشته باشد.

بر اساس ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری، متهم می تواند تا پایان اولین جلسه رسیدگی، از دادگاه تقاضا کند که وکیلی برای او تعیین شود. روش ارائه درخواست، به صورت کتبی و خطاب به قاضی رسیدگی کننده است. در این نامه، متهم باید عدم توانایی مالی خود برای پرداخت حق الوکاله وکیل را بیان کند و صراحتاً درخواست تعیین وکیل تسخیری نماید. قاضی دادگاه پس از دریافت درخواست، وضعیت مالی متهم را بررسی و احراز می کند. در صورت تأیید عدم تمکن مالی، دادگاه از میان وکلای حوزه قضایی مربوطه یا نزدیک ترین حوزه، وکیل تسخیری را برای متهم تعیین خواهد کرد.

ج) ادامه فعالیت وکیل تسخیری در مراحل تجدیدنظر و اعاده دادرسی

یکی از سؤالات مهم این است که آیا وکیل تسخیری تنها در مرحله بدوی فعال است یا می تواند در مراحل بالاتر دادرسی نیز به فعالیت خود ادامه دهد؟

بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، تعیین وکیل تسخیری بنا به تقاضای متهم برای دفاع از اتهام به طور کلی است و انحصار به مرحله بدوی ندارد. مادامی که عنوان وکالت از وکیل سلب نگردیده است، می تواند در مراحل دیگر (تجدیدنظر، فرجام خواهی و حتی اعاده دادرسی) نیز به وظایف وکالتی خود عمل نماید.

این بدان معناست که وکیل تسخیری صرفاً محدود به یک مرحله دادرسی نیست و می تواند در تمامی مراحل تا صدور حکم قطعی و حتی پس از آن، در صورت وجود شرایط اعاده دادرسی، از حقوق موکل خود دفاع کند.

موارد خاص تعیین وکیل تسخیری

قانونگذار با در نظر گرفتن شرایط ویژه برخی از افراد جامعه، تدابیر خاصی را برای تعیین وکیل تسخیری در نظر گرفته است تا از حقوق آن ها به نحو احسن دفاع شود. این گروه ها شامل اطفال و نوجوانان و افراد مجنون یا فاقد هوشیاری هستند که به دلیل وضعیت خاص خود، آسیب پذیرتر محسوب می شوند.

برای اطفال و نوجوانان

دادرسی مربوط به اطفال و نوجوانان از حساسیت های بالایی برخوردار است، چرا که این گروه سنی ممکن است به دلیل عدم بلوغ کافی و تجربه کم، نتوانند به درستی از خود دفاع کنند. به همین دلیل، ماده ۴۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری شرایط ویژه ای را برای تعیین وکیل تسخیری در این موارد پیش بینی کرده است:

• موارد الزامی:

در جرایمی که رسیدگی به آن ها در صلاحیت دادگاه کیفری یک است (جرایم سنگین)، یا جرایمی که مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل هستند، و همچنین در جرایم تعزیری درجه شش و بالاتر، دادسرا یا دادگاه اطفال و نوجوانان موظف است به ولی یا سرپرست قانونی متهم اطلاع دهد که برای او وکیل تعیین کند. اگر ولی یا سرپرست نتواند وکیلی معرفی کند یا وکیل معرفی شده بدون عذر موجه در جلسه حاضر نشود، مرجع قضایی مکلف به تعیین وکیل تسخیری برای متهم است.

• موارد اختیاری:

در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، ولی یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان می تواند خود از او دفاع کند یا برای او وکیلی انتخاب نماید. در این موارد، حتی خود نوجوان نیز می تواند از خود دفاع کند.

این مقررات نشان دهنده توجه ویژه قانون به حقوق اطفال و نوجوانان است تا در فرآیند قضایی، حق دفاع آن ها به طور کامل تأمین شود.

برای افراد مجنون یا فاقد هوشیاری

افرادی که به دلیل جنون یا سایر دلایل، فاقد هوشیاری و توانایی دفاع از خود هستند، نیز نیازمند حمایت های قانونی ویژه ای می باشند. تبصره ۲ ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری، در این خصوص چنین بیان می کند:

«هرگاه مرتکب جرم پیش از صدور حکم قطعی، مبتلا به جنون شود، تعقیب و دادرسی تا زمان افاقه (بهبودی) متوقف می شود. مگر آنکه در جرایم حق الناسی، شرایط اثبات جرم به نحوی باشد که فرد مجنون یا فاقد هوشیاری در صورت هوشیاری نیز نتواند از خود رفع اتهام کند.»

در چنین شرایطی، به ولی، قیم یا سرپرست قانونی فرد مجنون اطلاع داده می شود که باید ظرف مدت پنج روز برای او وکیلی معرفی کند. اگر در این مهلت، وکیلی معرفی نشود، دادگاه بدون توجه به نوع جرم و میزان مجازات آن، موظف است وکیل تسخیری برای او تعیین کند و به این ترتیب، تعقیب و دادرسی ادامه خواهد یافت. این ماده قانونی، تضمین می کند که حتی افرادی که توانایی ذهنی کافی برای دفاع ندارند نیز، از حق داشتن نماینده قانونی و دفاع عادلانه بهره مند شوند.

حق الوکاله وکیل تسخیری

یکی از مهمترین مزایای وکیل تسخیری برای متهمان و بزه دیدگان فاقد تمکن مالی، عدم نیاز به پرداخت حق الوکاله توسط خود آن هاست. این سازوکار، دسترسی به عدالت را برای همه فراهم می آورد و بار مالی را از دوش افراد نیازمند برمی دارد.

• چه کسی پرداخت می کند؟

حق الوکاله وکیل تسخیری، توسط قوه قضائیه و از محل اعتبارات مربوطه پرداخت می شود. این بدان معناست که دولت، مسئولیت تأمین هزینه دفاع قانونی برای افراد فاقد تمکن را بر عهده می گیرد.

• میزان حق الوکاله:

میزان حق الوکاله توسط دادگاه تعیین می شود. این مبلغ، متناسب با اقدامات انجام شده توسط وکیل در طول پرونده (مانند حضور در جلسات، مطالعه پرونده، تهیه لوایح و دفاعیات) و بر اساس تعرفه های قانونی مشخص می گردد و نباید از این تعرفه ها تجاوز کند. تعرفه های قانونی، چارچوبی برای تعیین هزینه های وکالت هستند که توسط قوه قضائیه تصویب می شوند.

• آیا موکل (متهم/بزه دیده) مسئول پرداخت هزینه ای است؟

خیر، موکل (چه متهم و چه بزه دیده) هیچ مسئولیتی در قبال پرداخت حق الوکاله وکیل تسخیری ندارد و این خدمات برای او رایگان محسوب می شود. این نکته، تضمینی برای برابری در برابر قانون است و اجازه نمی دهد فقر، مانع از دسترسی به حق دفاع شود.

تعهدات، اختیارات و سایر نکات مهم وکیل تسخیری

وکیل تسخیری، هرچند توسط مرجع قضایی تعیین می شود و موکل هزینه ای به او پرداخت نمی کند، اما دارای تعهدات و اختیاراتی است که مشابه وکیل تعیینی (وکیلی که توسط خود فرد انتخاب می شود) می باشد. درک این نکات برای موکلان و نیز برای اطلاع از کیفیت خدمات ارائه شده، ضروری است.

• تعهدات وکیل تسخیری:

تعهدات وکیل تسخیری، اصولاً همان تعهدات یک وکیل خصوصی است. او موظف است با جدیت و دلسوزی کامل از حقوق و منافع موکل خود دفاع کند، در تمامی جلسات دادرسی حاضر شود، لوایح و دفاعیات لازم را تنظیم و ارائه دهد، اسرار موکل را حفظ کند و تمامی اقدامات مقتضی برای پیشبرد پرونده و احقاق حقوق موکل را انجام دهد.

• اختیارات وکیل تسخیری:

اختیارات وکیل تسخیری شامل تمامی مراحل دادرسی، از تحقیقات مقدماتی (در موارد خاص) تا صدور حکم قطعی و حتی مراحل تجدیدنظر و اعاده دادرسی (همانطور که قبلاً ذکر شد) می شود. او می تواند از طرف موکل خود در مراجع قضایی حاضر شود، اسناد و مدارک را بررسی کند، از حقوق موکل خود دفاع کند و تمامی اقدامات قانونی را انجام دهد.

• امکان تغییر وکیل تسخیری:

بله، قانون این امکان را فراهم کرده است. تقاضای تغییر وکیل تسخیری از سوی متهم فقط برای یک بار قابل پذیرش است. این حق، به متهم این فرصت را می دهد که در صورت عدم رضایت از عملکرد وکیل اول، درخواست تعیین وکیل دیگری را مطرح کند.

• معرفی وکیل تعیینی پس از تعیین وکیل تسخیری:

هرگاه پس از تعیین وکیل تسخیری، متهم خود وکیل تعیینی (خصوصی) به دادگاه معرفی کند، وکالت تسخیری منتفی می شود. این امر نشان می دهد که حق انتخاب وکیل خصوصی، همواره بر تعیین وکیل تسخیری اولویت دارد.

• وظایف دادگاه/بازپرس در صورت عدم حضور وکیل تسخیری:

ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری تأکید دارد که در جرایم خاص (که حضور وکیل الزامی است)، چنانچه وکیل تسخیری بدون اعلام عذر موجه در جلسه رسیدگی حاضر نشود، دادگاه علاوه بر عزل او، وکیل تسخیری دیگری تعیین خواهد کرد. این تدبیر، برای جلوگیری از اخلال در روند دادرسی و تضمین حق دفاع است.

چگونه درخواست وکیل تسخیری را بنویسیم؟ (راهنمای عملی)

برای بهره مندی از وکیل تسخیری در صورت عدم تمکن مالی، متهم یا بزه دیده باید درخواست کتبی خود را به مرجع قضایی ارائه دهد. این درخواست باید شامل اطلاعات ضروری و مشخصی باشد تا مورد بررسی قرار گیرد. رعایت اصول نگارش و ارائه اطلاعات دقیق، در تسریع روند رسیدگی به درخواست مؤثر است.

نمونه متن کامل درخواست وکیل تسخیری

در یک درخواست کتبی برای تعیین وکیل تسخیری، لازم است نکات زیر رعایت شود:

• عنوان گیرنده: ریاست محترم شعبه رسیدگی کننده (یا بازپرس محترم) را مشخص کنید.
• مشخصات متقاضی: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره پرونده یا کلاسه پروند و شعبه رسیدگی کننده.
• موضوع درخواست: صراحتاً درخواست تعیین وکیل تسخیری را بیان کنید.
• علت درخواست: عدم توانایی مالی برای پرداخت حق الوکاله وکیل.
• استناد قانونی: به ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کنید.
• امضا و تاریخ: در نهایت، درخواست را امضا و تاریخ را درج کنید.

نمونه متن درخواست:

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام مجتمع قضایی / دادسرا] با سلام و احترام،
اینجانب [نام و نام خانوادگی کامل متهم/بزه دیده] فرزند [نام پدر] با کد ملی [کد ملی]، متهم/بزه دیده پرونده به شماره کلاسه [شماره کلاسه پرونده] که در شعبه [شماره شعبه] تحت رسیدگی است، بدین وسیله به استحضار می رسانم که به دلیل عدم توانایی مالی لازم برای انتخاب و معرفی وکیل خصوصی، قادر به تأمین هزینه های مربوط به حق الوکاله نمی باشم.
بر این اساس، با استناد به ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری، خواهشمندم نسبت به تعیین وکیل تسخیری برای اینجانب در پرونده فوق الذکر اقدام مقتضی را مبذول فرمایید.
با تشکر و احترام،
[امضا] [تاریخ] [شماره تماس (اختیاری)]

ارائه این درخواست باید به همراه مدارکی باشد که تا حد امکان، عدم تمکن مالی فرد را اثبات کند. این مدارک می تواند شامل استشهادیه محلی، گواهی عدم اشتغال، یا هر مدرکی باشد که وضعیت مالی نامناسب متقاضی را نشان دهد. مقام قضایی پس از بررسی این درخواست و مدارک پیوست، تصمیم نهایی را در خصوص تعیین وکیل تسخیری اتخاذ خواهد کرد.

سوالات متداول

آیا وکیل تسخیری فقط در پرونده های کیفری است؟

بله، تمرکز اصلی وکیل تسخیری بر پرونده های کیفری است و برای دفاع از متهم یا بزه دیده در این نوع دعاوی تعیین می شود. در موارد حقوقی، نهاد مشابهی به نام وکیل معاضدتی وجود دارد.

آیا شاکی نیز می تواند درخواست وکیل تسخیری کند؟

بله، بر اساس تبصره ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری، اگر دادگاه حضور و دفاع وکیل را برای شخص بزه دیده فاقد تمکن مالی ضروری بداند، می تواند برای او نیز وکیل تسخیری تعیین کند. اما این اقدام، علاوه بر عدم تمکن مالی، نیازمند احراز ضرورت توسط دادگاه است.

آیا برای هر جرمی می توان وکیل تسخیری گرفت؟

اگر عدم تمکن مالی فرد احراز شود، تقاضای تعیین وکیل تسخیری محدود به جرم خاصی نیست. اما در برخی جرایم سنگین (مانند جرایم موجب سلب حیات، حبس ابد یا قطع عضو)، تعیین وکیل تسخیری حتی بدون درخواست یا احراز اعسار و به صورت الزامی صورت می گیرد.

اگر از عملکرد وکیل تسخیری خود راضی نباشم، می توانم او را عوض کنم؟

بله، تقاضای تغییر وکیل تسخیری از سوی متهم فقط برای یک بار قابل پذیرش است.

آیا وکیل تسخیری در مرحله تجدیدنظر هم پرونده را پیگیری می کند؟

بله، بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، وکالت وکیل تسخیری محدود به مرحله بدوی نیست و می تواند در مراحل تجدیدنظر، فرجام خواهی و حتی اعاده دادرسی نیز ادامه یابد، مگر اینکه عنوان وکالت از او سلب شود.

مدت زمان فعالیت وکیل تسخیری چقدر است؟

وکیل تسخیری تا زمان صدور حکم قطعی و در صورت نیاز، حتی در مراحل بالاتر دادرسی مانند تجدیدنظر، فرجام خواهی یا اعاده دادرسی، به فعالیت خود ادامه می دهد، مگر اینکه موکل وکیل تعیینی معرفی کند یا وکیل تسخیری عزل شود.

تعیین وکیل تسخیری، ابزاری حیاتی برای تحقق عدالت و حفظ حقوق شهروندی در جامعه است. این سازوکار قانونی، تضمین می کند که هیچ فردی، صرف نظر از وضعیت مالی اش، از حق بنیادین دفاع در برابر اتهامات و در دعاوی حقوقی (از طریق وکیل معاضدتی) محروم نماند. در طول این مقاله، به بررسی جامع شرایط، فرآیندها، موارد خاص و نکات کلیدی مربوط به وکیل تسخیری پرداختیم تا آگاهی عمومی در این زمینه افزایش یابد.

آگاهی از حقوق قانونی، نخستین گام برای دفاع مؤثر از خود است. شناخت دقیق مفهوم وکیل تسخیری، شرایط دریافت آن و مراحل درخواست، به شهروندان کمک می کند تا در مواقع نیاز، بتوانند به درستی از این امکان قانونی بهره برداری کنند. این امر، نه تنها به افراد کمک می کند تا در پیچ وخم های نظام قضایی دچار سردرگمی نشوند، بلکه به تقویت اصول عدالت و برابری در جامعه نیز یاری می رساند.

توصیه می شود افرادی که نیازمند این خدمات هستند یا با پرونده های قضایی سروکار دارند، علاوه بر مطالعه دقیق این راهنما، حتماً با متخصصان حقوقی و وکلای پایه یک دادگستری مشورت کنند تا راهنمایی های دقیق تر و متناسب با شرایط خاص پرونده خود را دریافت نمایند. دسترسی به وکیل، حق همه است و نظام قضایی ایران، با ابزارهایی مانند وکیل تسخیری، در تلاش است تا این حق را برای تمامی شهروندان فراهم آورد.