نمونه دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد | فایل Word آماده

دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد، ابزاری حیاتی در نظام حقوقی ایران است که به خوانده یک دعوای اصلی اجازه می دهد تا در همان پرونده، متقابلاً خواهان اصلی را ملزم به انجام تعهدات خودش کند. این اقدام حقوقی نه تنها جنبه دفاعی دارد بلکه می تواند به عنوان یک مطالبه مستقل از سوی خوانده مطرح شود و نقش بسزایی در احقاق حقوق ایفا می کند.

مقدمه: اهمیت و ضرورت آشنایی با دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد

در روابط قراردادی و حقوقی، تعهدات متقابل سنگ بنای اصلی محسوب می شوند. گاهی اوقات، یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نمی کند و طرف دیگر را مجبور به طرح دعوا در دادگاه می سازد. در چنین شرایطی، ممکن است خود خواهان اصلی نیز تعهداتی در قبال خوانده داشته باشد که از انجام آن ها سرباز زده است. اینجاست که مفهوم دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد به میان می آید. این ابزار حقوقی به خوانده این امکان را می دهد که صرفاً به دفاع اکتفا نکرده و با طرح دعوایی متقابل، خواهان را نیز ملزم به انجام تعهداتش کند. آشنایی با این نوع دادخواست برای هر دو گروه افراد عادی درگیر در دعاوی حقوقی و متخصصان حقوقی از اهمیت بالایی برخوردار است. درک صحیح ماهیت، شرایط و نحوه تنظیم این دادخواست می تواند به طور چشمگیری در رسیدگی عادلانه و تسریع فرآیند قضایی مؤثر باشد.

آشنایی با مفاهیم پایه: الزام به ایفای تعهد و دادخواست تقابل

برای ورود به بحث دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد، ابتدا لازم است دو مفهوم اصلی الزام به ایفای تعهد و دادخواست تقابل به دقت تبیین شوند. این دو مفهوم، اگرچه با یکدیگر مرتبط هستند، اما دارای ویژگی ها و کاربردهای متفاوتی در نظام حقوقی هستند.

الزام به ایفای تعهد چیست؟

تعهد، در مفهوم حقوقی، یک رابطه حقوقی است که به موجب آن یک یا چند نفر (متعهد) در برابر یک یا چند نفر دیگر (متعهدله) مکلف به انجام یا عدم انجام کاری می شوند. این تعهدات می توانند ریشه در قراردادها، قوانین، یا سایر وقایع حقوقی داشته باشند. دعوای الزام به ایفای تعهد زمانی مطرح می شود که متعهد از انجام تعهدی که بر عهده اوست، خودداری کند. در این حالت، متعهدله می تواند از طریق مراجعه به مراجع قضایی، اجرای آن تعهد را از دادگاه بخواهد.

• تعریف حقوقی تعهد: تعهد می تواند مالی باشد (مانند پرداخت وجه، تحویل کالا) یا غیرمالی (مانند انجام یک خدمت خاص، ساخت یک بنا).
• شرایط تحقق دعوای الزام به ایفای تعهد: وجود یک تعهد معتبر، عدم ایفای تعهد توسط متعهد و امکان اجبار متعهد به انجام تعهد، از جمله شرایط اصلی است.

هدف اصلی از دعوای الزام به ایفای تعهد، بازگرداندن وضعیت به حالتی است که گویی قرارداد یا تعهد به درستی اجرا شده است.

دادخواست تقابل (Counterclaim) چیست؟

دادخواست تقابل، دعوایی است که خوانده یک پرونده در مقابل خواهان همان پرونده و در همان دادگاه مطرح می کند. این دعوا باید با دعوای اصلی ارتباط کامل یا منشأ واحد داشته باشد. هدف از طرح دادخواست تقابل، صرفاً دفاع در برابر دعوای اصلی نیست؛ بلکه خوانده (که در دعوای تقابل خواهان نامیده می شود) در صدد مطالبه یک حق مستقل از خواهان اصلی است. ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت به شرایط طرح دعوای تقابل اشاره می کند:

«خوانده می تواند در مقابل ادعای خواهان، اقامه دعوا کند، مشروط بر این که دعوای متقابل با دعوای اصلی ناشی از یک منشاء باشد یا ارتباط کامل با آن داشته باشد. این دعوا در صورتی که خواسته آن با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته باشد، دعوای متقابل نامیده می شود و در غیر این صورت دعوای مستقل تلقی می گردد.»

اهداف طرح دادخواست تقابل:

• دفاع: خوانده می تواند ضمن دفاع، نشان دهد که خواهان اصلی نیز به تعهدات خود عمل نکرده است.
• مطالبه: خوانده می تواند حقوق و مطالبات خود را از خواهان اصلی پیگیری کند.
• جلوگیری از آرای متناقض: رسیدگی توأمان، احتمال صدور آرای متعارض را به حداقل می رساند.
• تسریع رسیدگی: با یکپارچه شدن رسیدگی ها، فرآیند قضایی تسریع می شود.

تفاوت های اساسی دادخواست تقابل با دفاع ماهوی و دعوای مستقل: دفاع ماهوی صرفاً به انکار یا تضعیف ادعا می پردازد، در حالی که تقابل مطالبه ای جدید دارد. دعوای مستقل نیازمند طرح جداگانه است، اما تقابل با دعوای اصلی مرتبط و در همان دادگاه رسیدگی می شود.

چرا و چه زمانی دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد مطرح می شود؟

دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد زمانی مطرح می شود که در یک قرارداد یا توافق متقابل، هر دو طرف دارای تعهداتی نسبت به یکدیگر باشند و در پی عدم ایفای تعهد از سوی یکی از طرفین، دیگری اقدام به طرح دعوا کرده باشد. در این شرایط، طرفی که خوانده دعوای اصلی است، اگر معتقد باشد خواهان اصلی نیز به تعهدات خود عمل نکرده، می تواند با طرح دادخواست تقابل، خواهان اصلی را ملزم به ایفای تعهداتش کند.

سناریوهای عملی:

1. قرارداد بیع: فروشنده دعوای مطالبه باقیمانده ثمن را مطرح می کند، خریدار (خوانده) در مقابل، الزام فروشنده به تحویل مبیع و تنظیم سند رسمی را به عنوان تقابل می خواهد.
2. قرارداد پیمانکاری: پیمانکار دعوای مطالبه دستمزد را علیه کارفرما مطرح می کند، کارفرما (خوانده) در مقابل، الزام پیمانکار به رفع عیوب و نواقص کار را به عنوان تقابل مطرح می کند.

این رویکرد نه تنها یک دفاع قوی محسوب می شود، بلکه به خوانده دعوای اصلی این امکان را می دهد که حقوق خود را به صورت فعالانه پیگیری کرده و از طولانی شدن فرآیند دادرسی با طرح دعواهای متعدد جلوگیری کند.

شرایط و ضوابط طرح دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد

طرح دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد، همانند هر دعوای حقوقی دیگر، نیازمند رعایت شرایط شکلی و ماهوی خاصی است. عدم رعایت این شرایط می تواند منجر به رد دادخواست تقابل یا عدم رسیدگی به آن شود.

شرایط شکلی و ماهوی طرح دادخواست تقابل

برای اینکه یک دادخواست تقابل به درستی پذیرفته شده و مورد رسیدگی قرار گیرد، لازم است این شرایط محقق شوند:

1. صلاحیت دادگاه: دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای تقابل، همان دادگاهی است که به دعوای اصلی رسیدگی می کند.
2. مهلت قانونی برای تقدیم: بر اساس ماده ۱۴۲ قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده باید دادخواست تقابل خود را تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم کند.
3. رابطه کامل یا منشأ واحد با دعوای اصلی: این مهمترین شرط ماهوی است. به این معنا که دعوای تقابل باید ناشی از یک قرارداد، یک واقعه حقوقی یا یک رابطه حقوقی واحد باشد، یا ارتباط منطقی و نزدیکی با دعوای اصلی داشته باشد.
4. ذینفع بودن خواهان تقابل: کسی می تواند دادخواست تقابل دهد که اثبات حق یا مطالبه خواسته در آن، نفعی عملی و قانونی برای او داشته باشد.
5. تقدیم به صورت کتبی: دادخواست تقابل نیز باید به صورت کتبی و بر روی فرم های مخصوص دادخواست تنظیم و تقدیم شود.

آثار عدم رعایت مهلت قانونی برای طرح تقابل

اگر خوانده مهلت قانونی برای تقدیم دادخواست تقابل را رعایت نکند، دعوای وی به عنوان دعوای مستقل تلقی خواهد شد. این امر تبعاتی دارد؛ دعوا به صورت جداگانه ثبت شده و شماره کلاسه جدیدی به آن اختصاص می یابد، رسیدگی به آن به صورت مستقل انجام می شود و ممکن است به شعبه دیگری ارجاع شود، امکان صدور آرای متعارض و متناقض افزایش می یابد و فرایند دادرسی طولانی تر و هزینه های آن بیشتر می شود.

مدارک و منضمات لازم برای دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد (چک لیست)

برای تنظیم و ارائه یک دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد مؤثر و کامل، خواهان تقابل باید مدارک و مستندات کافی را ضمیمه دادخواست خود کند. این مدارک، مبنای اثبات ادعاهای وی در دادگاه هستند و به قاضی در اتخاذ تصمیم صحیح کمک می کنند.

چک لیست مدارک ضروری:

1. کپی مصدق قرارداد یا سند تعهد: مهمترین مدرک که وجود رابطه قراردادی و منشأ دعوا را نشان می دهد.
2. اسناد اثبات کننده عدم ایفای تعهد توسط خوانده تقابل: مدارکی مانند اظهارنامه، گواهی عدم حضور، نظر کارشناس رسمی، پرینت مکاتبات یا شهادت شهود.
3. وکالتنامه: در صورت حضور وکیل.
4. کپی کارت ملی و شناسنامه طرفین: برای احراز هویت خواهان و خوانده تقابل.
5. سایر مستندات مرتبط: تأمین دلیل، رسید پرداخت ها، مدارک مربوط به خسارات (فاکتورها، رسیدها).
6. ذکر کلاسه پرونده و شماره شعبه دعوای اصلی: برای ارتباط دادن دادخواست تقابل با پرونده اصلی.

همواره توصیه می شود قبل از تنظیم و تقدیم دادخواست، با یک وکیل متخصص مشورت شود تا از کامل بودن و صحت تمامی مدارک و مستندات اطمینان حاصل گردد.

نحوه تنظیم نمونه دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد (راهنمای گام به گام)

تنظیم دقیق و صحیح دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد از اهمیت بالایی برخوردار است. این بخش به شما کمک می کند تا با رعایت تمامی اصول و قواعد حقوقی، یک دادخواست مؤثر را تنظیم کنید.

۵.۱. سربرگ دادخواست و مخاطب

دادخواست با سربرگ بسمه تعالی و مخاطب قرار دادن «ریاست محترم دادگاه عمومی/انقلاب حقوقی شهرستان …» آغاز می شود.

۵.۲. مشخصات طرفین (خواهان تقابل / خوانده تقابل)

مشخصات کامل خواهان تقابل (شما) و خوانده تقابل (خواهان دعوای اصلی) شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل و آدرس دقیق درج می شود. می توانید نقش هر شخص را در پرانتز (مثلاً: خواهان تقابل / خوانده دعوای اصلی) قید کنید.

۵.۳. وکیل (در صورت وجود)

اگر از طریق وکیل اقدام می کنید، مشخصات وکیل شامل نام و نام خانوادگی، شماره پروانه وکالت، آدرس دفتر و شماره تماس باید درج شود.

۵.۴. خواسته تقابل

این بخش باید به صورت واضح و بدون ابهام، آنچه را که از دادگاه می خواهید، بیان کند. خواسته می تواند شامل الزام به ایفای تعهد مالی/غیرمالی، پرداخت وجه التزام یا جبران خسارت باشد. در دعاوی مالی، باید مبلغ خواسته را تقویم کنید. درخواست های جانبی مانند مطالبه خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه (در دعاوی مالی) نیز قابل طرح هستند.

۵.۵. دلایل و منضمات

تمامی مدارک و مستنداتی که برای اثبات ادعاهای خود به آنها استناد می کنید، به صورت یک لیست دقیق آورده می شود. این شامل شماره کلاسه پرونده اصلی، کپی مصدق قرارداد، اظهارنامه، اسناد مالکیت، گزارش تأمین دلیل و سایر مدارک مرتبط است.

۵.۶. شرح و بیان تقابل (شرح ماوقع و استدلال حقوقی)

این بخش مهمترین قسمت تشریحی دادخواست است. ابتدا به صورت مختصر به دعوای اصلی اشاره کنید. سپس روابط قراردادی یا قانونی بین طرفین و تعهدات نقض شده توسط خواهان اصلی (خوانده تقابل) را شرح دهید. ارتباط منطقی و حقوقی دعوای تقابل با دعوای اصلی (بر اساس ماده ۱۴۱ ق.آ.د.م) را توضیح داده و به مواد قانونی مرتبط استناد کنید. در پایان، از دادگاه تقاضای رسیدگی توأمان به هر دو دعوا را نمایید.

۵.۷. امضا و تاریخ

در نهایت، دادخواست باید با تاریخ و امضای خواهان تقابل (یا وکیل او) به پایان برسد.

نمونه کامل دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد (با سناریوی فرضی و جزئیات حقوقی)

برای روشن شدن نحوه تنظیم دادخواست تقابل، در ادامه یک نمونه دادخواست کامل با سناریوی فرضی ارائه می شود. این نمونه می تواند به عنوان الگویی برای تنظیم دادخواست های مشابه مورد استفاده قرار گیرد.

سناریوی فرضی:
آقای الف (فروشنده) و آقای ب (خریدار) قراردادی برای خرید یک واحد آپارتمان امضا می کنند. فروشنده موظف است تا تاریخ مشخصی نسبت به اخذ پایان کار و تفکیک سند اقدام نماید. اکنون، آقای الف (فروشنده) دعوایی تحت عنوان الزام آقای ب به پرداخت باقیمانده ثمن مطرح کرده است. آقای ب (خریدار) نیز قصد دارد در مقابل این دعوا، دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد مبنی بر اخذ پایان کار، صورت مجلس تفکیکی و تنظیم سند رسمی را مطرح کند، زیرا آقای الف به تعهدات خود در این خصوص عمل نکرده است.

---

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

خواهان تقابل / خوانده دعوای اصلی:
نام و نام خانوادگی: آقای ب
نام پدر: ...
کد ملی: ...
شماره شناسنامه: ...
تاریخ تولد: ...
شغل: ...
آدرس: ...

خوانده تقابل / خواهان دعوای اصلی:
نام و نام خانوادگی: آقای الف
نام پدر: ...
کد ملی: ...
شماره شناسنامه: ...
تاریخ تولد: ...
شغل: ...
آدرس: ...

وکیل خواهان تقابل: (در صورت وجود)
نام و نام خانوادگی: ...
شماره پروانه وکالت: ...
آدرس دفتر: ...
شماره تماس: ...

خواسته تقابل:
۱. الزام خوانده تقابل به اخذ پایان کار و صورت مجلس تفکیکی آپارتمان پلاک ثبتی [شماره پلاک] فرعی از [شماره پلاک] اصلی واقع در بخش [نام بخش] شهرستان [نام شهرستان].
۲. الزام خوانده تقابل به حضور در دفتر اسناد رسمی و تنظیم سند رسمی انتقال دانگ [تعداد دانگ] از شش دانگ یک واحد آپارتمان به شماره واحد [شماره واحد] طبقه [شماره طبقه] به مساحت [مساحت] متر مربع واقع در پلاک ثبتی فوق الذکر به نام خواهان تقابل، مطابق با قرارداد بیع شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد].
۳. الزام به پرداخت کلیه خسارات دادرسی از جمله هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) در حق خواهان تقابل.
۴. الزام به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه (در صورت مالی بودن خواسته و تقاضا).

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق مبایعه نامه شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد].
۲. کپی مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] ارسالی به خوانده تقابل.
۳. کپی مصدق سند مالکیت [شماره سند مالکیت] (یا استعلام ثبتی).
۴. استعلام از شهرداری و اداره ثبت اسناد و املاک (جهت احراز عدم صدور پایان کار و صورت مجلس تفکیکی و عدم انتقال سند).
۵. عنداللزوم جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
۶. محتویات کلاسه پرونده [شماره کلاسه پرونده اصلی] مطروحه در شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان].

شرح و بیان تقابل:
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
۱. خواهان محترم دعوای اصلی (خوانده تقابل حاضر)، جناب آقای الف، طی دادخواستی به کلاسه پرونده [شماره کلاسه پرونده اصلی] در شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی این شهرستان، دعوایی به خواسته الزام به پرداخت باقیمانده ثمن قرارداد علیه اینجانب (خواهان تقابل) مطرح نموده اند که وقت رسیدگی آن در تاریخ [تاریخ اولین جلسه دادرسی] تعیین گردیده است.
۲. حسب قرارداد بیع شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]، اینجانب (خریدار) و خوانده محترم تقابل (فروشنده) توافق بر خرید و فروش یک واحد آپارتمان به مشخصات فوق الذکر نموده ایم. مطابق بند [شماره بند] قرارداد، مقرر گردید که مبلغ [مبلغ] ریال از ثمن در تاریخ [تاریخ] و الباقی به مبلغ [مبلغ باقیمانده] ریال همزمان با تحویل و تنظیم سند رسمی انتقال، به فروشنده پرداخت گردد.
۳. در مقابل تعهد اینجانب به پرداخت ثمن، خوانده محترم تقابل (فروشنده) متعهد گردیده است که تا تاریخ [تاریخ مقرر در قرارداد] نسبت به اخذ پایان کار و صورت مجلس تفکیکی و فراهم آوردن مقدمات تنظیم سند رسمی اقدام نماید.
۴. متأسفانه علی رغم انقضای مهلت مقرر و گذشت مدت زمان قابل توجه، خوانده محترم تقابل تاکنون به تعهدات خود در خصوص اخذ پایان کار، صورت مجلس تفکیکی و فراهم نمودن امکان انتقال سند رسمی عمل ننموده است. اینجانب مکرراً از ایشان درخواست نموده ام که به تعهدات خویش عمل کنند، که نمونه آن ارسال اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] می باشد، اما تاکنون نتیجه ای حاصل نشده است.
۵. با توجه به مراتب فوق، دعوای اصلی مطروحه توسط آقای الف (خواهان اصلی/خوانده تقابل) مبنی بر مطالبه باقیمانده ثمن، در شرایطی مطرح شده که ایشان خود به تعهدات اساسی و مقدماتی خود در قرارداد (اخذ پایان کار، صورت مجلس تفکیکی و تنظیم سند رسمی) عمل نکرده اند. این دعوا از منشأ واحد (قرارداد بیع فوق الذکر) با دعوای اصلی نشأت گرفته و ارتباط کامل با آن دارد، زیرا اجرای تعهدات خواهان اصلی، شرط مقدماتی برای ایفای تعهدات اینجانب (خواهان تقابل) است.
۶. لذا مستنداً به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰ و ۲۲۱ قانون مدنی و مواد ۱۴۱، ۱۴۲، ۱۴۳، ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، رسیدگی و صدور حکم مبنی بر الزام خوانده تقابل به انجام تعهدات معوقه خود به شرح خواسته، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل، مورد استدعاست.
۷. از محضر محترم دادگاه تقاضا دارد جهت جلوگیری از صدور آرای متناقض و تسریع در روند دادرسی، نسبت به رسیدگی توأمان به هر دو پرونده اصلی و تقابل عنایت ویژه مبذول فرمایید.

با احترام و تجدید مراتب احترام،
امضا: [امضای خواهان تقابل یا وکیل وی]
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]

توضیحاتی پیرامون نمونه دادخواست:

• این نمونه تنها یک الگو است و باید با توجه به جزئیات خاص هر پرونده، نوع قرارداد و ماهیت تعهدات، تنظیم و تکمیل شود.
• در صورتی که خواسته شما الزام به ایفای تعهد مالی باشد، باید مبلغ آن را در بخش خواسته تقابل به صورت دقیق یا علی الحساب تقویم کنید.
• حتماً تمامی مدارک و مستندات را که در بخش دلایل و منضمات ذکر شده اند، به دادخواست پیوست نمایید و از برابر اصل بودن کپی ها اطمینان حاصل کنید.

• بخش شرح و بیان تقابل باید به دقت نگارش شود و ارتباط منطقی و حقوقی دعوای تقابل با دعوای اصلی را به روشنی توضیح دهد.

مواد قانونی کلیدی و آرای وحدت رویه مرتبط

آگاهی از مستندات قانونی و رویه قضایی، برای طرح موفقیت آمیز هر دعوایی، به ویژه دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد، حیاتی است. در این بخش به مهمترین مواد قانونی و آرای وحدت رویه که در این زمینه کاربرد دارند، می پردازیم.

قانون آیین دادرسی مدنی

قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی (ق.آ.د.م) به طور خاص به بحث دادخواست تقابل و شرایط آن پرداخته است:

• ماده ۱۴۱ ق.آ.د.م: این ماده، اصل و اساس دعوای تقابل را تعیین کرده و شرط اصلی آن یعنی منشأ واحد یا ارتباط کامل را بیان می کند. فهم دقیق این ماده برای تشخیص اینکه آیا یک دعوا می تواند به صورت تقابل مطرح شود یا خیر، بسیار مهم است.
• ماده ۱۴۲ ق.آ.د.م: این ماده بر لزوم تقدیم دادخواست برای دعوای تقابل تأکید می کند و آن را از دفاع صرف متمایز می سازد. همچنین، مهلت طرح دادخواست تقابل را نیز به پایان اولین جلسه دادرسی محدود می کند.
• ماده ۱۴۳ ق.آ.د.م: این ماده یکی از مهمترین آثار طرح صحیح دعوای تقابل را بیان می کند که همان رسیدگی توأمان است. همچنین، پایداری دعوای تقابل حتی در صورت استرداد دعوای اصلی، اهمیت استقلال نسبی آن را نشان می دهد.
• مواد ۱۹۸، ۵۱۵، ۵۱۹ و ۵۲۰ ق.آ.د.م: این مواد به ترتیب در خصوص اصل مسئولیت جبران خسارت دادرسی، امکان مطالبه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) و خسارت تأخیر تأدیه بحث می کنند که در دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد (به ویژه در دعاوی مالی) بسیار پرکاربرد هستند.

قانون مدنی

قانون مدنی مبنای ماهوی تعهدات و قراردادها را تشکیل می دهد و برای دعوای الزام به ایفای تعهد، مواد متعددی قابل استناد هستند. مواد ۲۱۹ تا ۲۳۱ قانون مدنی به قواعد عمومی قراردادها و آثار تعهدات می پردازند که شامل اصل لزوم قراردادها (ماده ۲۱۹)، دایره شمول تعهدات (ماده ۲۲۰)، مبنای مطالبه خسارت ناشی از نقض تعهد (ماده ۲۲۱)، ضمانت اجراهای عدم ایفای تعهد (ماده ۲۲۲) و خسارت تأخیر تأدیه در تعهدات مالی (ماده ۲۲۸) می شود. علاوه بر این، بسته به موضوع قرارداد (بیع، اجاره، مشارکت و غیره)، می توان به مواد خاص آن در قانون مدنی نیز استناد کرد.

آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور و نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، نقش مهمی در تبیین و یکسان سازی رویه قضایی دارند و می توانند در پرونده های مشابه راهگشا باشند.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه شماره 7/93/0328 مورخ 1393/02/16:
«هرگاه در قرارداد، طرفین انجام تعهداتی نسبت به یکدیگر را توافق کرده باشند، چنانچه یکی از طرف ها دادخواست الزام به انجام تعهدات طرف مقابل را بخواهد و خوانده در دفاع از خویش اظهار بدارد که خواهان تعهدش را انجام تا خوانده نیز تعهدش را انجام دهد، آیا دعوای خواهان قابلیت رسیدگی و استماع دارد یا خیر؟ در صورتی که انجام تعهد یک طرف قرارداد در قبال انجام تعهدات طرف دیگر باشد و دادگاه احراز نماید که به رغم آمادگی خواهان برای اجرای تعهدات خود خوانده از انجام تعهدات متقابل خودداری نموده است، صدور حکم بر الزام خوانده به انجام تعهد در قبال ایفای تعهدات از سوی خواهان بلامانع است و نیاز به دادخواست تقابل ندارد.»

این نظریه روشن می سازد که اگر صرفاً دفاع خوانده این باشد که من تعهد خود را انجام می دهم اگر تو (خواهان) هم تعهد خود را انجام دهی، نیازی به دادخواست تقابل نیست. دادگاه می تواند با شرط ایفای تعهد توسط خواهان، حکم به الزام خوانده صادر کند. اما این موضوع با سناریوهای پیچیده تر که خواهان اصلی اساساً تعهدات خود را نقض کرده و خوانده می خواهد آن تعهدات را مطالبه کند، متفاوت است و در آن موارد دادخواست تقابل ضروری خواهد بود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه شماره 7/97/2999 مورخ 1397/11/02:
«خسارت عدم انجام تعهد با خسارت تاخیر در انجام تعهد قابل جمع نیست زیرا، خسارت تاخیر در انجام تعهد وقتی مفهوم دارد که تعهد با تاخیر انجام شده یا بشود و اگر تعهد اصلاً انجام نشود، تاخیر در انجام آن و در نتیجه خسارت ناشی از این تاخیر مستقل از خسارت عدم انجام تعهد فاقد مفهوم است. تعیین وجه التزام برای تاخیر در انجام تعهد نیز به منظور ایجاد ضمانت اجرا برای انجام تعهد است بنابراین، مطالبه وجه التزام تاخیر در انجام تعهد و مطالبه انجام تعهد موافق مقصود طرفین و موازین حقوقی است اما مطالبه وجه التزام تاخیر در انجام تعهد به همراه مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد قابل جمع نمی باشد.»

این نظریه در بخش خواسته تقابل بسیار مهم است. در صورت وجود وجه التزام در قرارداد، خواهان تقابل باید دقت کند که نمی تواند هم خسارت عدم انجام تعهد و هم خسارت تأخیر در انجام تعهد را همزمان مطالبه کند (مگر اینکه وجه التزام به وضوح برای هر دو مورد جداگانه تعیین شده باشد). معمولاً وجه التزام، به جای خسارت اصلی، مطالبه می شود یا اینکه تنها خسارت تأخیر قابل جمع با اصل تعهد است. این نکته در تقویم خواسته و درخواست های تبعی باید مدنظر قرار گیرد.

نتیجه گیری: گامی محکم در مسیر احقاق حقوق

دادخواست تقابل الزام به ایفای تعهد، ابزاری قدرتمند و پیچیده در نظام حقوقی ایران است که فراتر از یک دفاع ساده عمل می کند و به خوانده دعوای اصلی اجازه می دهد تا به صورت فعالانه حقوق خود را مطالبه کند. درک صحیح از مفاهیم الزام به ایفای تعهد و تقابل، رعایت دقیق شرایط شکلی و ماهوی طرح آن، تهیه مدارک و منضمات کامل و نگارش شرح و بیان تقابل مستدل، همگی ارکان اصلی موفقیت در این نوع دعاوی هستند. با تمرکز بر ارتباط کامل یا منشأ واحد دعوای تقابل با دعوای اصلی و استناد به مواد قانونی ذیربط می توان مسیری روشن برای احقاق حق ترسیم کرد.

همانطور که دیدیم، رعایت مهلت قانونی برای تقدیم دادخواست تقابل تا پایان اولین جلسه دادرسی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و عدم توجه به آن می تواند فرصت رسیدگی توأمان و جلوگیری از آرای متناقض را از بین ببرد. پیچیدگی های حقوقی و لزوم تفسیر دقیق قوانین و رویه های قضایی، همواره نیاز به مشاوره با وکیل متخصص را تأکید می کند. یک وکیل باتجربه می تواند شما را در تمامی مراحل، از بررسی امکان طرح دعوای تقابل و جمع آوری مستندات گرفته تا نگارش دادخواست و پیگیری پرونده، راهنمایی کند و به شما اطمینان دهد که گامی محکم در مسیر احقاق حقوق خود برداشته اید.

برای اطمینان از صحت و دقت دادخواست خود و بهره مندی از بهترین راهنمایی حقوقی، توصیه می شود با مشاوران و وکلای متخصص در این حوزه تماس حاصل فرمایید.