تجدیدنظرخواهی نمونه لایحه اعتراض به رای دادگاه

تجدیدنظرخواهی، سازوکاری قانونی است که امکان اعتراض به آرای صادره از دادگاه های بدوی را فراهم می آورد تا از تضییع حقوق افراد جلوگیری شود. تنظیم یک لایحه اعتراض به رای دادگاه جامع و مستدل، سنگ بنای موفقیت در این مرحله از دادرسی است و شامل معرفی دلایل قانونی و مستنداتی می شود که نشان دهنده اشتباه در رای اولیه است.

حق تجدیدنظرخواهی، یکی از مهم ترین تضمین ها برای اجرای عدالت در نظام قضایی هر کشوری است. این حق به افراد امکان می دهد تا در صورت عدم رضایت از حکم صادرشده در مرحله نخستین دادرسی، پرونده را برای بررسی مجدد به مرجع بالاتر ارجاع دهند. این فرآیند نه تنها به کشف احتمالی اشتباهات قضایی کمک می کند، بلکه به طرفین دعوا اطمینان می دهد که امکان دفاع کامل و اثبات حق خود را در مراحل مختلف قانونی دارند. در میان تمام ابزارهای موجود برای اعمال این حق، تنظیم یک لایحه اعتراض قوی و مستند، نقش حیاتی ایفا می کند. این لایحه، پلی است میان ادعاهای شاکی و بررسی مجدد پرونده توسط دادگاه تجدیدنظر.

این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، به شما کمک می کند تا با مفهوم تجدیدنظرخواهی، مراحل قانونی آن، اشخاص ذی حق، مهلت های مقرر و مراجع رسیدگی کننده آشنا شوید. ما به طور مفصل به محتوای دادخواست و جهات تجدیدنظرخواهی بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی خواهیم پرداخت. همچنین، نکات کلیدی برای نگارش یک لایحه مؤثر و در نهایت، نمونه هایی کاربردی از لایحه اعتراض به رای دادگاه در انواع دعاوی حقوقی، کیفری و خانواده را ارائه خواهیم داد تا شما بتوانید با آگاهی و اطمینان خاطر بیشتری، حقوق قانونی خود را پیگیری کنید.

تجدیدنظرخواهی چیست و چرا باید اعتراض کرد؟

تجدیدنظرخواهی، راهی قانونی برای بازبینی و تصحیح آرایی است که از دادگاه های نخستین صادر شده اند. این فرآیند، فرصتی دوباره به طرفین دعوا می دهد تا اشتباهات احتمالی در حکم اولیه را اصلاح کرده و از تضییع حقوق خود جلوگیری کنند. هدف اصلی آن، تضمین دادرسی عادلانه و نهایی سازی حکمی است که بیشترین تطابق را با عدالت و قانون دارد.

تعریف حقوقی تجدیدنظرخواهی

تجدیدنظرخواهی در لغت به معنای دوباره نظر کردن و بازبینی است. در اصطلاح حقوقی، تجدیدنظرخواهی به یکی از طرق عادی اعتراض به آراء دادگاه های نخستین گفته می شود که به موجب آن، پرونده برای بررسی مجدد ماهوی یا شکلی به دادگاهی بالاتر (دادگاه تجدیدنظر) ارجاع داده می شود. هدف اصلی این فرآیند، بازبینی و اصلاح آرای صادره از دادگاه های نخستین با هدف تضمین عدالت و صحت احکام است. بر اساس ماده 330 قانون آیین دادرسی مدنی، آرای دادگاه های عمومی و انقلاب در امور حقوقی قطعی هستند، مگر در مواردی که طبق قانون قابل درخواست تجدیدنظر باشند.

تفاوت تجدیدنظرخواهی با سایر طرق اعتراض

در نظام حقوقی ایران، راه های مختلفی برای اعتراض به آراء دادگاه ها پیش بینی شده که هر یک، شرایط و کاربردهای خاص خود را دارند. آشنایی با این تفاوت ها به انتخاب صحیح ترین راه اعتراض کمک می کند:

• واخواهی: این روش اعتراض تنها در مورد احکام غیابی صادر می شود، یعنی زمانی که خوانده یا متهم (در امور کیفری) بدون حضور در جلسه دادگاه و ارائه دفاعیات، محکوم شده باشد. واخواهی به همان دادگاه صادرکننده رأی غیابی تقدیم می شود.
• فرجام خواهی: این طریق اعتراض، فوق العاده محسوب می شود و به دیوان عالی کشور تقدیم می گردد. دیوان عالی کشور عمدتاً به بررسی مطابقت رأی با قوانین می پردازد و وارد ماهیت دعوا نمی شود، مگر در موارد خاص.
• اعاده دادرسی: این نیز یکی از طرق فوق العاده اعتراض است که تنها در موارد بسیار محدود و مشخصی که در قانون ذکر شده (مانند کشف اسناد جدید، تعارض آراء، حکم دادن بیش از خواسته)، قابل طرح است و به همان دادگاهی که حکم را صادر کرده است، تقدیم می شود.

تجدیدنظرخواهی در مقابل این موارد، یک طریق عادی اعتراض محسوب می شود که امکان بررسی مجدد ماهیت و شکل پرونده را فراهم می آورد و از واخواهی کلی تر و از فرجام خواهی و اعاده دادرسی عادی تر است.

آرای قابل تجدیدنظرخواهی

همه آراء صادره از دادگاه های بدوی قابل تجدیدنظرخواهی نیستند. ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت، مواردی را که می توان نسبت به آن ها درخواست تجدیدنظر داد، مشخص کرده است:

1. در دعاوی مالی: اگر خواسته یا ارزش آن از سه میلیون ریال (3,000,000 ریال) متجاوز باشد، رأی صادره قابل تجدیدنظر است. این نصاب ممکن است در گذر زمان تغییر کند.
2. در کلیه دعاوی غیرمالی: احکام صادره در کلیه دعاوی غیرمالی، بدون در نظر گرفتن ارزش ریالی، قابل تجدیدنظر هستند (مانند دعاوی طلاق، حضانت، اثبات نسب).
3. حکم راجع به متفرعات دعوا: در صورتی که حکم اصلی دعوا قابل تجدیدنظر باشد، حکم مربوط به متفرعات آن (مانند خسارت تأخیر تأدیه، هزینه دادرسی) نیز قابل تجدیدنظر خواهد بود.

استثنائات: بر اساس تبصره ماده 331، احکام مستند به اقرار در دادگاه یا مستند به رأی یک یا چند نفر کارشناس که طرفین کتباً رأی آن ها را قاطع دعوا قرار داده باشند، قابل درخواست تجدیدنظر نیستند، مگر در خصوص صلاحیت دادگاه یا قاضی صادرکننده رأی.

قرارهای قابل تجدیدنظرخواهی

علاوه بر احکام، برخی از قرارها نیز تحت شرایطی خاص، قابل تجدیدنظرخواهی هستند. ماده 332 قانون آیین دادرسی مدنی این قرارها را به شرح زیر برشمرده است، مشروط بر آنکه حکم راجع به اصل دعوا قابل درخواست تجدیدنظر باشد:

• قرار ابطال دادخواست یا رد دادخواست: این قرارها زمانی صادر می شوند که دادخواست به دلایل شکلی (مثلاً عدم پرداخت هزینه دادرسی) رد یا باطل شده باشد.
• قرار رد دعوا یا عدم استماع دعوا: این قرارها زمانی صادر می شوند که دادگاه به دلایل شکلی یا ماهوی، دعوا را قابل استماع نداند یا آن را رد کند.
• قرار سقوط دعوا: زمانی صادر می شود که به دلیلی مانند فوت یکی از طرفین یا اسقاط حق طرح دعوا، ادامه رسیدگی به دعوا امکان پذیر نباشد.
• قرار عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا: اگر دادگاه تشخیص دهد یکی از طرفین، اهلیت قانونی برای طرح یا دفاع از دعوا را ندارد.

اهمیت این بخش در آن است که بسیاری از اوقات، پرونده ها در مرحله قرار از جریان عادی خارج می شوند و اعتراض به این قرارها می تواند مسیر پرونده را تغییر دهد.

چه کسانی، در چه مهلتی و به کجا باید تجدیدنظرخواهی کنند؟

آگاهی از اشخاص دارای حق تجدیدنظرخواهی، مهلت های قانونی و مراجع صحیح برای تقدیم دادخواست تجدیدنظر، از ارکان اساسی برای جلوگیری از تضییع حقوق و اطمینان از پیگیری صحیح فرآیند قضایی است. هرگونه اشتباه در این مراحل می تواند به رد درخواست منجر شود.

اشخاص ذی حق در تجدیدنظرخواهی

بر اساس ماده 335 قانون آیین دادرسی مدنی، حق درخواست تجدیدنظر تنها به اشخاص خاصی اعطا شده است که شامل موارد زیر می شوند:

• طرفین دعوا: اعم از خواهان و خوانده که رأی به ضرر یا علیه آن ها صادر شده است.
• وکلا و یا نمایندگان قانونی آن ها: وکلای دادگستری که با وکالت نامه رسمی از طرفین، نمایندگی دارند و همچنین نمایندگان قانونی مانند ولی، قیم یا مدیر تصفیه در مورد ورشکستگان.
• مقامات مندرج در تبصره 1 ماده 326 (در حدود وظایف قانونی خود): این مقامات شامل دادستان کل کشور و رئیس حوزه قضایی می باشند که در موارد خاص و جهت حفظ حقوق عمومی می توانند اعتراض کنند.

مهلت قانونی تجدیدنظرخواهی

رعایت مهلت قانونی برای تجدیدنظرخواهی بسیار حائز اهمیت است و عدم رعایت آن، منجر به رد درخواست خواهد شد. ماده 336 قانون آیین دادرسی مدنی مهلت ها را به شرح زیر تعیین کرده است:

• برای اشخاص مقیم ایران: بیست روز از تاریخ ابلاغ یا انقضای مدت واخواهی (در صورتی که رأی غیابی باشد).
• برای اشخاص مقیم خارج از کشور: دو ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مدت واخواهی.

نحوه محاسبه مهلت: مهلت از تاریخ ابلاغ دادنامه یا قرار شروع می شود. روز ابلاغ و روز اقدام جزء مهلت محسوب نمی شوند. برای مثال، اگر رأی در تاریخ اول ماه ابلاغ شود، مهلت از روز دوم آغاز می شود.
قوانین خاص: ماده 337 و 338 ق.آ.د.م شرایط خاصی را در صورت فوت، حجر یا ورشکستگی طرفین یا زوال سمت نماینده قانونی پیش بینی کرده اند که در این صورت مهلت جدید از تاریخ ابلاغ به وارث، قیم یا مدیر تصفیه آغاز می شود.
امکان تجدیدنظرخواهی خارج از مهلت: ماده 340 ق.آ.د.م این امکان را می دهد که در صورت وجود عذر موجه (همان موارد ذکر شده در ماده 306 ق.آ.د.م، مانند حوادث غیرمترقبه)، متقاضی با ذکر دلیل و بیان عذر خود، تقاضای تجدیدنظر را به دادگاه صادرکننده رأی تقدیم کند. دادگاه ابتدا به عذر رسیدگی کرده و در صورت موجه دانستن آن، دادخواست تجدیدنظر را می پذیرد.

مرجع تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی

دادخواست تجدیدنظرخواهی باید به مرجع صحیح تقدیم شود. ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی مراجع ذیل را تعیین کرده است:

• دفتر دادگاه صادرکننده رأی بدوی: رایج ترین مرجع برای تقدیم دادخواست.
• دفتر شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان: این مرجع نیز مجاز به دریافت دادخواست است.
• دفتر بازداشتگاه (در صورت توقیف بودن متقاضی): برای تسهیل دسترسی زندانیان به حقوق قانونی خود.

بعد از وصول دادخواست، هر یک از این مراجع موظفند آن را ثبت کرده و رسیدی به تقدیم کننده تسلیم کنند. این تاریخ ثبت، تاریخ تجدیدنظرخواهی محسوب می شود.

مرجع رسیدگی به تجدیدنظرخواهی

پس از تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی به یکی از مراجع فوق، پرونده برای رسیدگی به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می شود. هر استان دارای یک دادگاه تجدیدنظر است که صلاحیت رسیدگی به آرای صادره از دادگاه های عمومی و انقلاب همان استان را دارد. مهم است بدانید که رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر اصولاً به صورت غیرحضوری و صرفاً با بررسی اوراق پرونده و لوایح طرفین انجام می شود. بنابراین، تنظیم یک لایحه اعتراض به رای دادگاه کامل، دقیق و مستدل، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، زیرا فرصت دفاع شفاهی معمولاً وجود ندارد.

تهیه لایحه تجدیدنظرخواهی نیازمند دقت بالا، دانش حقوقی کافی و تجربه عملی است تا تمامی جوانب اعتراض به رأی دادگاه بدوی به درستی و به صورت مستند مطرح شود و شانس موفقیت پرونده را افزایش دهد.

راهنمای گام به گام تنظیم دادخواست و لایحه تجدیدنظرخواهی

تنظیم یک دادخواست و لایحه اعتراض به رای دادگاه مؤثر، نیازمند رعایت دقیق تشریفات قانونی و توجه به نکات ماهوی است. این بخش به شما کمک می کند تا با اصول و قواعد نگارش صحیح این اسناد آشنا شوید.

محتوای دادخواست تجدیدنظرخواهی

دادخواست تجدیدنظرخواهی، سندی رسمی است که به موجب آن، درخواست بازبینی رأی بدوی به دادگاه تجدیدنظر ارائه می شود. بر اساس ماده 341 قانون آیین دادرسی مدنی، این دادخواست باید حاوی اطلاعات زیر باشد:

1. مشخصات کامل تجدیدنظرخواه: شامل نام، نام خانوادگی، اقامتگاه، کد ملی و شغل. در صورتی که وکیل، دادخواست را تقدیم می کند، مشخصات کامل وکیل نیز باید ذکر شود.
2. مشخصات کامل تجدیدنظرخوانده: نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و سایر مشخصات.
3. حکم یا قراری که از آن درخواست تجدیدنظر شده است: باید به طور دقیق، شماره و تاریخ دادنامه یا قرار مورد اعتراض قید شود.
4. دادگاه صادرکننده رأی: مشخصات شعبه و دادگاه صادرکننده رأی بدوی.
5. تاریخ ابلاغ رأی: تاریخ دقیق ابلاغ رأی به تجدیدنظرخواه، جهت احراز رعایت مهلت قانونی.
6. دلایل تجدیدنظرخواهی: مهم ترین بخش دادخواست که شامل ذکر جهات تجدیدنظرخواهی و استدلال های حقوقی است. این بخش، اساس لایحه اعتراض شما را تشکیل می دهد.

ضمائم دادخواست نیز باید شامل کپی مصدق دادنامه یا قرار مورد اعتراض، مدارک شناسایی وکیل (در صورت وجود) و سایر مستندات اثباتی باشد.

جهات (دلایل) تجدیدنظرخواهی

ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی، جهات تجدیدنظرخواهی را به صورت حصری مشخص کرده است. این بدان معناست که تجدیدنظرخواه تنها در صورتی می تواند به رأی بدوی اعتراض کند که اعتراض وی مستند به یکی از این جهات باشد. شرح مفصل این جهات با مثال های کاربردی، به شرح زیر است:

الف) ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه

این جهت زمانی مطرح می شود که تجدیدنظرخواه مدعی شود یکی از اسناد یا مدارکی که دادگاه بدوی بر اساس آن رأی صادر کرده است، فاقد اعتبار قانونی است.
مثال: رأی دادگاه بر اساس یک سند عادی صادر شده است، اما تجدیدنظرخواه اثبات کند که امضای زیر سند جعل شده یا اینکه شهود شهادت کذب داده اند و این موضوع در مرحله بدوی نادیده گرفته شده است. این ادعا می تواند شامل عدم اصالت سند یا هر گونه خدشه قانونی به مدارک باشد.

ب) ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود

در صورتی که رأی دادگاه بدوی بر پایه شهادت شهود صادر شده باشد و تجدیدنظرخواه بتواند اثبات کند که شهود دارای شرایط قانونی شهادت (مانند عدالت، عدم نفع در دعوا، بلوغ و عقل) نبوده اند، می تواند از این جهت استفاده کند.
مثال: دادگاه بر اساس شهادت شخصی که خویشاوند نزدیک یکی از طرفین دعوا است و نفع مستقیم در پرونده دارد، حکم صادر کرده باشد. یا اینکه شاهد در زمان ادای شهادت، محجور بوده است.

ج) ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی

این مورد یکی از رایج ترین و مهم ترین جهات تجدیدنظرخواهی است. تجدیدنظرخواه مدعی می شود که دادگاه بدوی به یکی یا برخی از دلایل و مدارکی که در طول دادرسی ارائه کرده، توجه کافی نکرده یا آن ها را نادیده گرفته است.
مثال: تجدیدنظرخواه در دادگاه بدوی، چندین سند رسمی یا شهادت مکتوب شهود را برای اثبات ادعای خود ارائه داده است، اما قاضی بدون بررسی دقیق یا رد مستدل آن ها، رأی صادر کرده است. یا اینکه اظهارات کلیدی یکی از طرفین در جلسه دادگاه، در تصمیم گیری نهایی قاضی منعکس نشده است.

د) ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادرکننده رأی

این جهت زمانی مطرح می شود که تجدیدنظرخواه ادعا کند دادگاه یا قاضی صادرکننده رأی، از لحاظ قانونی صلاحیت رسیدگی به پرونده را نداشته است.
مثال: رأی در دادگاهی صادر شده که صلاحیت ذاتی (مثلاً دادگاه حقوقی به جای کیفری) یا صلاحیت محلی (مثلاً دادگاه شهری دیگر به جای دادگاه محل اقامت خوانده) را نداشته است، و این ایراد در مرحله بدوی نادیده گرفته شده باشد.

ه) ادعای مخالف بودن رأی با موازین شرعی و یا مقررات قانونی

اگر تجدیدنظرخواه معتقد باشد که رأی دادگاه بدوی با اصول شرعی یا قوانین موضوعه کشور مغایرت دارد، می تواند از این جهت استفاده کند.
مثال: دادگاه تفسیری اشتباه از یک ماده قانونی داشته و بر اساس آن، رأی صادر کرده است. یا اینکه رأی صادره، بر خلاف یکی از اصول کلی حقوقی یا فقهی باشد که در قانون به آن تصریح شده است. مانند صدور حکم به جبران خسارتی که مبنای قانونی ندارد.

نکته مهم: بر اساس تبصره ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر درخواست تجدیدنظر به استناد یکی از جهات تجدیدنظرخواهی فوق به عمل آمده باشد، مرجع تجدیدنظر در صورت وجود جهات دیگر نیز به آن رسیدگی می کند.

نکات کلیدی در نگارش لایحه تجدیدنظرخواهی (برای حداکثر اثربخشی)

تنظیم یک لایحه اعتراض به رای دادگاه قوی و مؤثر، هنری است که نیازمند دقت، دانش و تجربه است. رعایت نکات زیر به شما کمک می کند تا لایحه شما حداکثر اثربخشی را داشته باشد:

1. وضوح، ایجاز و استفاده از زبان حقوقی متقن: لایحه باید به گونه ای نوشته شود که هم برای قاضی قابل فهم باشد و هم از اصطلاحات حقوقی صحیح و دقیق استفاده شود. از اطاله کلام پرهیز کنید و مطالب را به صورت خلاصه و مفید بیان نمایید.
2. استناد به مواد قانونی مرتبط و مستندات پرونده: هر ادعایی که مطرح می کنید، باید مستند به یک ماده قانونی مشخص و یا یکی از اوراق پرونده باشد. شماره صفحه، تاریخ سند و ماده قانونی مربوطه را به دقت ذکر کنید.
3. ترتیب منطقی مطالب: لایحه باید دارای ساختار مشخصی باشد. معمولاً شامل مقدمه (معرفی رأی مورد اعتراض و خواسته)، شرح اعتراض با استناد به جهات تجدیدنظرخواهی و دلایل، و در نهایت نتیجه گیری و درخواست مشخص از دادگاه تجدیدنظر است.
4. پیوست دقیق و مرتب مستندات: تمامی مدارک و مستنداتی که به آن ها اشاره می کنید، باید به صورت منظم و شماره گذاری شده به لایحه پیوست شوند. هر سند را در جایگاه مناسب خود در لایحه توضیح دهید.
5. تأکید بر دلایل جدید یا دلایلی که در مرحله بدوی نادیده گرفته شده اند: تمرکز اصلی لایحه باید بر دلایلی باشد که دادگاه بدوی به آن ها توجه نکرده یا مدارک جدیدی که پس از صدور رأی بدوی کشف شده اند.
6. خواسته مشخص از دادگاه تجدیدنظر: به وضوح بیان کنید که از دادگاه تجدیدنظر چه درخواستی دارید؛ آیا نقض کلی رأی بدوی و صدور رأی جدید را می خواهید، یا اصلاح بخشی از رأی را؟

نمونه لایحه اعتراض به رای دادگاه در انواع دعاوی (تجدیدنظرخواهی)

تنظیم لایحه اعتراض به رای دادگاه در هر یک از انواع دعاوی حقوقی، کیفری و خانواده، نیازمند تمرکز بر نکات و مواد قانونی خاص همان حوزه است. در ادامه، نمونه هایی کاربردی ارائه می شود که می توانید با توجه به شرایط پرونده خود، آن ها را ویرایش و تکمیل نمایید.

نمونه لایحه تجدیدنظرخواهی حقوقی (مطالبه وجه)

شرح سناریو: خواهان (تجدیدنظرخوانده) در دادگاه بدوی، اقدام به طرح دعوای مطالبه وجه چکی نموده است. تجدیدنظرخواه (خوانده بدوی) با وجود پرداخت نقدی وجه چک پیش از سررسید و داشتن شاهد برای این پرداخت، به دلیل عدم ارائه سند رسمی و صرفاً تکیه بر استشهادیه عادی، محکوم به پرداخت وجه چک شده است. اکنون تجدیدنظرخواه قصد دارد نسبت به این رأی اعتراض کند.

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام؛

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، به کد ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، به عنوان تجدیدنظرخواه در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده بدوی]، مراتب اعتراض خود را نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه]، صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان] در تاریخ [تاریخ صدور رأی] که در تاریخ [تاریخ ابلاغ رأی] به اینجانب ابلاغ گردیده است، به شرح زیر معروض می دارم:

1. مشخصات رأی مورد اعتراض:
   • شماره دادنامه: [شماره دادنامه]
   • تاریخ صدور: [تاریخ صدور رأی]
   • مرجع صادرکننده: شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]
   • موضوع: محکومیت اینجانب به پرداخت مبلغ [مبلغ چک] ریال بابت وجه چک به شماره [شماره چک].
2. شرح اعتراض و دلایل تجدیدنظرخواهی (با استناد به ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی):

   رأی صادره از دادگاه محترم بدوی، بنا به دلایل و جهات تجدیدنظرخواهی ذیل، مخدوش و قابل نقض می باشد:

   • عدم توجه قاضی محترم بدوی به دلایل ابرازی (بند ج ماده 348 ق.آ.د.م):

     دادگاه محترم بدوی، در رسیدگی به دعوای مطالبه وجه چک شماره [شماره چک]، به شهادت شهود اینجانب که در لایحه دفاعیه اولیه به آن اشاره شده و آماده ادای شهادت در خصوص پرداخت نقدی وجه چک به خواهان (تجدیدنظرخوانده) در تاریخ [تاریخ پرداخت وجه] می باشند، توجه کافی ننموده است. این شهود، آقای [نام شاهد 1] فرزند [نام پدر] به کد ملی [کد ملی] و آقای [نام شاهد 2] فرزند [نام پدر] به کد ملی [کد ملی]، به صورت مکتوب و با امضای ذیل استشهادیه پیوستی، شهادت داده اند که در تاریخ مذکور، اینجانب مبلغ [مبلغ چک] ریال بابت تسویه چک فوق الذکر را به تجدیدنظرخوانده پرداخت نموده ام. متأسفانه قاضی محترم شعبه بدوی، صرفاً به دلیل عدم ارائه رسید کتبی رسمی، این دفاعیات و شهادت را نادیده گرفته و حکم به محکومیت صادر نموده است.

   • مخالف بودن رأی با موازین شرعی و مقررات قانونی (بند ه ماده 348 ق.آ.د.م):

     اگرچه چک سند تجاری و قوی است، اما صرف وجود آن به معنای عدم پرداخت دین نیست. با توجه به اینکه دلایل و مدارک کافی برای اثبات پرداخت وجه (از جمله شهادت شهود)، ارائه شده بود، عدم توجه به آن ها و صرفاً تکیه بر ظواهر سند، با اصل برائت ذمه و قواعد فقهی مربوط به اثبات دین (که شهادت را از جمله طرق اثبات می داند) مغایرت دارد. دادگاه می توانست با دعوت از شهود و استماع اظهارات آن ها، به حقیقت امر دست یابد.

3. خواسته:

   لذا با عنایت به مراتب فوق و با توجه به دلایل و مستندات ارائه شده، تقاضای نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان] و صدور حکم بر بطلان دعوای خواهان (تجدیدنظرخوانده) و در نهایت، صدور حکم شایسته بر بی حقی نامبرده مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
تاریخ: [تاریخ تنظیم لایحه]
پیوست: کپی مصدق دادنامه بدوی، کپی مصدق استشهادیه شهود.

نمونه لایحه تجدیدنظرخواهی کیفری (محکومیت سرقت)

شرح سناریو: تجدیدنظرخواه (متهم) به اتهام سرقت محکوم شده است، در حالی که در زمان وقوع جرم، در مکان دیگری حضور داشته و مدارک (مانند فیلم دوربین مداربسته) برای اثبات این موضوع را در اختیار دارد، اما دادگاه بدوی به دلایل او توجه کافی نکرده است.

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام؛

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی متهم]، فرزند [نام پدر]، به کد ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، به عنوان تجدیدنظرخواه در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده بدوی]، مراتب اعتراض خود را نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه]، صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه کیفری [شماره] شهرستان [نام شهرستان] در تاریخ [تاریخ صدور رأی] که در تاریخ [تاریخ ابلاغ رأی] به اینجانب ابلاغ گردیده است، به شرح زیر معروض می دارم:

1. مشخصات رأی مورد اعتراض:
   • شماره دادنامه: [شماره دادنامه]
   • تاریخ صدور: [تاریخ صدور رأی]
   • مرجع صادرکننده: شعبه [شماره شعبه] دادگاه کیفری [شماره] شهرستان [نام شهرستان]
   • موضوع: محکومیت اینجانب به [نوع مجازات، مثلاً یک سال حبس تعزیری و شلاق] به اتهام سرقت خودروی [مدل خودرو] با پلاک انتظامی [شماره پلاک].
2. شرح اعتراض و دلایل تجدیدنظرخواهی (با استناد به ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی):

   رأی صادره از دادگاه محترم بدوی، بنا به دلایل و جهات تجدیدنظرخواهی ذیل، مخدوش و قابل نقض می باشد:

   • عدم توجه قاضی محترم بدوی به دلایل ابرازی (بند ج ماده 348 ق.آ.د.م):

     در دادگاه بدوی، اینجانب به صراحت اعلام نموده و مدارک مستندی دال بر حضور خود در شهر [نام شهر دیگر] در تاریخ و زمان وقوع جرم [تاریخ و زمان وقوع جرم] ارائه نموده ام. این مدارک شامل فیلم دوربین های مداربسته محل کار اینجانب در شرکت [نام شرکت] واقع در شهر [نام شهر دیگر] می باشد که به پیوست لایحه دفاعیه در مرحله بدوی تقدیم شد. متأسفانه دادگاه محترم بدوی بدون توجه به این ادله قاطع، صرفاً بر مبنای اظهارات شاکی و عدم وجود شاهد مستقیم بر بی گناهی اینجانب، حکم به محکومیت صادر کرده است. این فیلم ها به وضوح نشان می دهد که در لحظه وقوع سرقت، اینجانب در محل کار خود حاضر بوده ام و هیچ گونه مشارکتی در بزه انتسابی نداشته ام. با این حال، قاضی محترم بدوی دستور بررسی یا استعلام از این مدارک را صادر ننموده و این دلایل مهم را نادیده گرفته است.

   • مخالف بودن رأی با موازین شرعی و مقررات قانونی (بند ه ماده 348 ق.آ.د.م):

     اصل برائت در امور کیفری، ایجاب می کند که اثبات جرم بر عهده شاکی و دادستان باشد و در صورت وجود شک و تردید، اصل بر بی گناهی متهم است. با وجود ادله محکمه پسند مبنی بر عدم حضور اینجانب در صحنه جرم، صدور حکم بر محکومیت، مغایر با اصل برائت و قاعده درأ (نفی مجازات در صورت شک و شبهه) می باشد. لذا تقاضا دارم فیلم دوربین های مداربسته محل کار اینجانب مورد بررسی قرار گیرد.

3. خواسته:

   لذا با عنایت به موارد فوق، تقاضای نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه کیفری [شماره] شهرستان [نام شهرستان] و صدور حکم برائت اینجانب از اتهام انتسابی سرقت مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی متهم]
تاریخ: [تاریخ تنظیم لایحه]
پیوست: کپی مصدق دادنامه بدوی، تصویر CD فیلم دوربین مداربسته (در صورت وجود)، مدارک دیگر.

نمونه لایحه تجدیدنظرخواهی خانواده (اعتراض به حکم نفقه)

شرح سناریو: خواهان (زوجه) در دادگاه بدوی حکم نفقه دریافت کرده، اما خوانده (زوج/تجدیدنظرخواه) معتقد است مبلغ نفقه تعیین شده، متناسب با وضعیت مالی و عرف اجتماعی نیست و با سوءاستفاده از عدم حضور وی در جلسات دادرسی یا عدم ارائه دفاعیات کافی، صادر شده است.

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام؛

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی زوج]، فرزند [نام پدر]، به کد ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، به عنوان تجدیدنظرخواه در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده بدوی]، مراتب اعتراض خود را نسبت به دادنامه شماره [شماره دادنامه]، صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان] در تاریخ [تاریخ صدور رأی] که در تاریخ [تاریخ ابلاغ رأی] به اینجانب ابلاغ گردیده است، به شرح زیر معروض می دارم:

1. مشخصات رأی مورد اعتراض:
   • شماره دادنامه: [شماره دادنامه]
   • تاریخ صدور: [تاریخ صدور رأی]
   • مرجع صادرکننده: شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]
   • موضوع: محکومیت اینجانب به پرداخت نفقه ماهانه به مبلغ [مبلغ نفقه] ریال در حق سرکار خانم [نام و نام خانوادگی زوجه].
2. شرح اعتراض و دلایل تجدیدنظرخواهی (با استناد به ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی):

   رأی صادره از دادگاه محترم بدوی، بنا به دلایل و جهات تجدیدنظرخواهی ذیل، مخدوش و قابل نقض می باشد:

   • عدم توجه قاضی محترم بدوی به دلایل ابرازی (بند ج ماده 348 ق.آ.د.م):

     در رأی صادره، مبلغ نفقه ماهانه به میزان [مبلغ نفقه] ریال تعیین شده است. این در حالی است که دادگاه محترم بدوی، بدون توجه به وضعیت مالی و توانایی پرداخت اینجانب، که مدارک آن (مانند فیش حقوقی یا لیست گردش حساب بانکی) در مراحل قبلی پرونده به صورت ضمنی یا در لایحه دفاعیه اولیه ارائه شده بود، اقدام به تعیین این مبلغ نموده است. اینجانب دارای [تعداد] فرزند تحت تکفل بوده و نیز اجاره بهای منزل مسکونی و اقساط [نوع اقساط، مثلاً وام مسکن] را پرداخت می نمایم که فیش حقوقی اینجانب به روشنی گواه بر این واقعیت است. مبلغ تعیین شده، با توجه به عرف محل زندگی زوجین و نیازهای متعارف زوجه در سطح اجتماعی اینجانب، به شدت غیرمتعارف و نامتناسب می باشد.

   • مخالف بودن رأی با موازین شرعی و مقررات قانونی (بند ه ماده 348 ق.آ.د.م):

     بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم (در صورت عادت یا احتیاج به علت بیماری) با لحاظ وضعیت مالی مرد و عرف منطقه است. به نظر می رسد دادگاه محترم بدوی در تعیین میزان نفقه، به تناسب وضعیت مالی زوج (اینجانب) و عرف جامعه توجه کافی ننموده و با تعیین مبلغی گزاف، خارج از توان پرداخت اینجانب، موجبات عسر و حرج را فراهم آورده است.

3. خواسته:

   لذا با توجه به مراتب فوق، تقاضای نقض دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان] و ارجاع پرونده به کارشناس رسمی جهت ارزیابی مجدد و منصفانه میزان نفقه با در نظر گرفتن کلیه جوانب قانونی و شرعی، یا صدور حکم به تقلیل مبلغ نفقه به میزان متعارف و متناسب با توان مالی اینجانب مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی زوج]
تاریخ: [تاریخ تنظیم لایحه]
پیوست: کپی مصدق دادنامه بدوی، فیش حقوقی یا گردش حساب بانکی، مدارک مربوط به هزینه های زندگی و اقساط.

نمونه لایحه اعتراض به قرار رد تجدیدنظرخواهی

شرح سناریو: دادگاه بدوی، دادخواست تجدیدنظرخواه را به دلیل ادعای خارج از مهلت بودن، رد کرده است. در حالی که تجدیدنظرخواه مدعی است رأی بدوی به صورت صحیح به وی ابلاغ نشده و تاریخ اطلاع وی از رأی، متفاوت با تاریخ ادعایی دادگاه است.

ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر استان [نام استان]

با سلام و احترام؛

احتراماً اینجانب [نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]، فرزند [نام پدر]، به کد ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، به شرح زیر مراتب اعتراض خود را به قرار رد دادخواست تجدیدنظر صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان] به شماره [شماره قرار رد] که در تاریخ [تاریخ ابلاغ قرار] به اینجانب ابلاغ گردیده است، به استحضار آن مقام عالی قدر می رسانم:

1. مشخصات قرار مورد اعتراض:
   • شماره قرار: [شماره قرار رد]
   • تاریخ صدور: [تاریخ صدور قرار]
   • مرجع صادرکننده: شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]
   • موضوع: رد دادخواست تجدیدنظر اینجانب به دلیل خارج از مهلت بودن.
2. شرح اعتراض و دلایل:

   دادگاه محترم بدوی به استناد تبصره 2 ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست تجدیدنظر اینجانب را به دلیل خارج از مهلت بودن رد نموده است. این در حالی است که این قرار بنا به دلایل ذیل مخدوش و مستحق نقض می باشد:

   • عدم ابلاغ صحیح و قانونی دادنامه بدوی:

     دادنامه شماره [شماره دادنامه بدوی] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان] که اساس اعتراض اینجانب بوده است، هرگز به صورت قانونی و مطابق با تشریفات مندرج در مواد 67 الی 83 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص ابلاغ کاغذی و نیز ماده 13 آیین نامه نحوه استفاده از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی (مصوب 1395/05/24) در خصوص ابلاغ الکترونیکی، به اینجانب ابلاغ نگردیده است. با مراجعه به سوابق پرونده فیزیکی و سامانه ابلاغ قوه قضائیه (ثنا)، هیچ گونه سابقه ابلاغ رسمی و صحیح دادنامه مذکور به اینجانب وجود ندارد.

   • تاریخ واقعی اطلاع از مفاد رأی:

     اینجانب در تاریخ [تاریخ واقعی اطلاع]، به صورت کاملاً اتفاقی از مفاد دادنامه بدوی مطلع گردیده ام و بلافاصله در تاریخ [تاریخ تقدیم دادخواست تجدیدنظر] (که در مهلت قانونی 20 روز از تاریخ اطلاع واقعی می باشد)، اقدام به تقدیم دادخواست تجدیدنظر خود نموده ام. بنابراین، تاریخ شروع مهلت تجدیدنظرخواهی برای اینجانب، تاریخ اطلاع واقعی بوده و نه تاریخ ساختگی یا تخمینی دادگاه بدوی.

   • تضییع حق دادرسی عادلانه:

     عدم ابلاغ صحیح رأی، از مهمترین ارکان دادرسی عادلانه است و عدم رعایت تشریفات آن، موجب تضییع حق مسلم اینجانب برای تجدیدنظرخواهی از رأی می شود. صدور قرار رد تجدیدنظرخواهی با وجود عدم ابلاغ صحیح، عملاً حق دفاع و اعتراض اینجانب را سلب نموده است.

3. خواسته:

   با عنایت به مراتب فوق و عدم ابلاغ صحیح دادنامه بدوی، تقاضای نقض قرار رد دادخواست تجدیدنظر صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان] به شماره [شماره قرار رد] و پذیرش دادخواست تجدیدنظر اینجانب جهت رسیدگی ماهوی به پرونده اصلی مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی تجدیدنظرخواه]
تاریخ: [تاریخ تنظیم لایحه]
پیوست: کپی مصدق قرار رد دادخواست تجدیدنظر، پرینت سوابق ابلاغ سامانه ثنا (در صورت عدم وجود سابقه)، سایر مدارک مربوطه.

سرنوشت پرونده پس از تقدیم لایحه تجدیدنظرخواهی

پس از آنکه تجدیدنظرخواه دادخواست و لایحه اعتراض به رای دادگاه خود را تقدیم کرد، پرونده مراحل اداری و قضایی خاصی را طی می کند تا در نهایت، دادگاه تجدیدنظر به آن رسیدگی و رأی نهایی را صادر کند. آگاهی از این مراحل به طرفین کمک می کند تا با آمادگی بیشتری فرآیند را دنبال کنند.

ثبت دادخواست و ارسال پرونده به دادگاه تجدیدنظر

ابتدا، دادخواست تجدیدنظرخواهی در دفتر دادگاه صادرکننده رأی بدوی (یا یکی از مراجع مجاز دیگر) ثبت می شود. پس از بررسی و تکمیل نواقص احتمالی دادخواست و اطمینان از رعایت مهلت قانونی، مدیر دفتر دادگاه بدوی، پرونده را به همراه دادخواست تجدیدنظرخواهی و لایحه اعتراض به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می کند.

تبادل لوایح

پس از ارسال پرونده به دادگاه تجدیدنظر و ثبت آن، یک نسخه از دادخواست تجدیدنظر و لایحه اعتراض به رای دادگاه تجدیدنظرخواه به تجدیدنظرخوانده ابلاغ می شود. تجدیدنظرخوانده نیز حق دارد ظرف مهلت مقرر (معمولاً 10 روز) لایحه دفاعیه خود را در پاسخ به اعتراضات تجدیدنظرخواه تهیه و به دادگاه تقدیم کند. این مرحله تبادل لوایح نامیده می شود و اهمیت زیادی در تکمیل مستندات و دفاعیات هر دو طرف دارد.

رسیدگی دادگاه تجدیدنظر

همانطور که قبلاً ذکر شد، رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر اصولاً غیرحضوری است. این بدان معناست که طرفین دعوا معمولاً برای ادای توضیحات شفاهی به دادگاه دعوت نمی شوند. قضات دادگاه تجدیدنظر با دقت، کلیه اوراق پرونده، دادنامه بدوی، دادخواست تجدیدنظر، لایحه اعتراض به رای دادگاه تجدیدنظرخواه و لایحه دفاعیه تجدیدنظرخوانده را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهند. آن ها نه تنها به دلایل شکلی و ایرادات وارده به تشریفات دادرسی توجه می کنند، بلکه ماهیت دعوا و صحت استنتاج های دادگاه بدوی را نیز بازبینی می کنند.

انواع آراء دادگاه تجدیدنظر

پس از اتمام رسیدگی، دادگاه تجدیدنظر بر اساس ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از آراء زیر را صادر خواهد کرد:

1. تأیید رأی بدوی: در صورتی که دادگاه تجدیدنظر، دلایل اعتراض تجدیدنظرخواه را موجه تشخیص ندهد و رأی دادگاه بدوی را صحیح بداند، رأی بدوی را تأیید کرده و پرونده را جهت اجرای حکم به دادگاه نخستین اعاده می کند.
2. نقض رأی بدوی و صدور رأی مقتضی: اگر دادگاه تجدیدنظر، ادعای تجدیدنظرخواه را موجه تشخیص دهد و رأی دادگاه بدوی را خلاف قانون یا موازین شرعی یا دارای ایرادات اساسی دیگری بیابد، رأی بدوی را نقض کرده و خود رأی جدیدی را در ماهیت دعوا صادر می کند.
3. اصلاح رأی بدوی: در مواردی ممکن است دادگاه تجدیدنظر بخشی از رأی بدوی را صحیح و بخشی دیگر را نیازمند اصلاح بداند. در این حالت، بخش های اشتباه را اصلاح کرده و رأی اصلاح شده را صادر می کند.

رأی صادره از دادگاه تجدیدنظر، در بیشتر موارد، قطعی و لازم الاجراست، مگر اینکه طرق اعتراض فوق العاده (مانند فرجام خواهی یا اعاده دادرسی) در مورد آن قابل اعمال باشد.

سوالات متداول

آیا برای تجدیدنظرخواهی حتماً باید وکیل گرفت؟

خیر، الزامی به گرفتن وکیل وجود ندارد و طرفین دعوا می توانند شخصاً اقدام به تجدیدنظرخواهی کنند. با این حال، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اهمیت نگارش دقیق لایحه اعتراض به رای دادگاه، توصیه می شود از مشاوره وکلای متخصص استفاده شود. یک وکیل مجرب می تواند با تکیه بر دانش و تجربه خود، بهترین راهکار دفاعی را ارائه و شانس موفقیت پرونده را افزایش دهد.

تجدیدنظرخواهی چقدر طول می کشد؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده ها در مرحله تجدیدنظرخواهی بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله حجم کاری دادگاه تجدیدنظر، پیچیدگی پرونده، نیاز به کارشناسی مجدد و تعداد تبادل لوایح. به طور معمول، این فرآیند می تواند از چند ماه تا یک سال یا حتی بیشتر به طول انجامد.

آیا تجدیدنظرخواهی جلوی اجرای حکم بدوی را می گیرد؟

بله، در اکثر موارد، تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی باعث توقف اجرای حکم بدوی می شود. این امر به این دلیل است که آرای بدوی تا زمانی که در مرحله تجدیدنظر تأیید یا رأی جدید صادر نشده باشند، قطعیت اجرایی ندارند. با این حال، استثنائاتی نیز وجود دارد که در آن ها اجرای حکم بدوی علیرغم تجدیدنظرخواهی متوقف نمی شود (مانان برخی قرارهای تأمین خواسته).

هزینه دادرسی تجدیدنظرخواهی چقدر است؟

هزینه دادرسی تجدیدنظرخواهی بر اساس قانون و تعرفه های مصوب قوه قضائیه تعیین می شود و معمولاً درصدی از ارزش خواسته در دعاوی مالی است. در دعاوی غیرمالی نیز مبلغی ثابت و مشخص دریافت می شود. این هزینه ها در ابتدای تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی باید پرداخت شوند.

اگر بعد از تجدیدنظرخواهی باز هم اعتراض داشته باشیم، چه باید کرد؟

در صورتی که رأی دادگاه تجدیدنظر نیز مورد اعتراض باشد، دیگر امکان تجدیدنظرخواهی مجدد وجود ندارد، زیرا رأی دادگاه تجدیدنظر معمولاً قطعی است. در این شرایط، تنها می توان در موارد بسیار محدود و خاص (مانند وجود جهات فرجام خواهی در دیوان عالی کشور یا جهات اعاده دادرسی) از طرق فوق العاده اعتراض به آراء استفاده کرد که شرایط سخت گیرانه تری دارند.

نتیجه گیری

تجدیدنظرخواهی، یکی از مهم ترین حقوقی است که قانون برای تضمین عدالت و دفاع از حقوق شهروندان در برابر آرای دادگاه های نخستین پیش بینی کرده است. درک صحیح از این فرآیند، اشخاص ذی حق، مهلت های قانونی و مراجع مربوطه، برای هر فردی که با یک حکم قضایی مواجه است، ضروری است. قلب این فرآیند، تنظیم یک لایحه اعتراض به رای دادگاه قدرتمند و مستند است که باید با دقت و دانش حقوقی کافی تهیه شود.

این مقاله تلاش کرد تا راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی مخاطبان، از افراد عادی گرفته تا دانشجویان و حتی وکلای محترم، فراهم آورد تا بتوانند با آگاهی کامل، لایحه اعتراض خود را تنظیم کرده و از حقوق قانونی شان به بهترین نحو دفاع کنند. آشنایی با جهات تجدیدنظرخواهی و نکات کلیدی نگارش لایحه، ابزاری قدرتمند در دستان شما برای پیگیری مجدد پرونده است. با بهره گیری از نمونه لوایح ارائه شده و در صورت نیاز، مشاوره با وکلای متخصص، می توانید گام های مؤثری در جهت احقاق حق خود بردارید و از اعمال صحیح عدالت اطمینان حاصل کنید.