شهر گرگان Gorgan

اگر در پی کشف مقصدی جذاب با طبیعتی سرسبز تاریخی غنی و فرهنگی متنوع در شمال ایران هستید شهر گرگان مرکز استان گلستان یکی از بهترین انتخاب هاست. این شهر که در گذشته با نام استرآباد شناخته می شد دروازه ای به سوی جنگل های هیرکانی باستانی و دریای خزر است و ترکیبی بی نظیر از جاذبه های طبیعی و تاریخی را پیش روی شما قرار می دهد. آشنایی با پیشینه جغرافیای خاص مردم خونگرم و جاذبه های گردشگری گرگان به شما کمک می کند تا سفری آگاهانه و خاطره انگیز به این دیار داشته باشید و از تمام پتانسیل های آن بهره مند شوید.

معرفی شهر گرگان

گرگان قلب تپنده استان گلستان و یکی از شهرهای مهم شمال ایران است که در نزدیکی دریای مازندران و خلیج گرگان قرار دارد. این شهر که تا سال ۱۳۱۶ با نام تاریخی استرآباد شناخته می شد امروزه بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر استان گلستان محسوب می شود. موقعیت جغرافیایی ویژه گرگان در دامنه شمالی رشته کوه های البرز و همجواری با جنگل های باستانی هیرکانی آب و هوایی معتدل و طبیعتی چشم نواز به آن بخشیده است.

گرگان نه تنها از نظر طبیعی بلکه از نظر تاریخی و فرهنگی نیز بسیار غنی است. بافت تاریخی گرگان که به ثبت ملی رسیده گواه قدمت و اهمیت این شهر در طول قرون متمادی است. همچنین دیوار بزرگ گرگان که یکی از شاهکارهای مهندسی دوران ساسانی است در نزدیکی این شهر قرار دارد و نشان از نقش استراتژیک منطقه در گذشته های دور دارد. گرگان با داشتن دانشگاه ها بیمارستان ها و مراکز مهم دیگر قطب علمی درمانی و اداری منطقه نیز به شمار می رود.

نامگذاری و پیشینه گرگان

تاریخچه گرگان

تاریخچه منطقه گرگان به دوران پیش از اسلام بازمی گردد. نام این سرزمین در منابع باستانی با عناوینی چون «ورکانه» در فارسی باستان و «هیرکانیا» در منابع یونانی ذکر شده که به معنای «سرزمین گرگ ها» بوده است. گرگان قدیم که در نزدیکی گنبد کاووس امروزی قرار داشت و به نام «جرجان» نیز شناخته می شد شهری آباد و مهم بود که متأسفانه در اثر حملات تاریخی از بین رفت.

با گذر زمان و در دوران اسلامی شهر استرآباد در موقعیت فعلی گرگان بنا نهاده شد. این شهر در طول تاریخ فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته و تحت حکومت های مختلفی از جمله طاهریان علویان سامانیان آل بویه زیاریان سلجوقیان و قاجار قرار داشته است. استرآباد به دلیل موقعیت تجاری و استراتژیک خود همواره مورد توجه بوده است.

استرآباد

نام پیشین شهر گرگان کنونی استرآباد بوده است. این نام تا سال ۱۳۱۶ خورشیدی مورد استفاده قرار می گرفت و سپس با تصویب فرهنگستان زبان و ادب فارسی نام تاریخی «گرگان» جایگزین آن شد. واژه استرآباد از دو بخش «استر» و «آباد» تشکیل شده است. برخی پژوهشگران «استر» را به معنای ستاره و برخی دیگر به معنای قاطر دانسته اند.

استرآباد در دوران قاجار به دلیل سکونت تعداد زیادی از سادات به «دارالمؤمنین» نیز شهرت داشت. این شهر در طول تاریخ خود به ویژه در دوران صفویه و قاجاریه نقش مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران ایفا کرده است. آثار تاریخی متعددی که امروزه در بافت قدیم گرگان باقی مانده گواه اهمیت استرآباد در گذشته است.

بافت تاریخی گرگان

بافت تاریخی گرگان که در سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده با مساحت ۱۶۲ هکتار یکی از وسیع ترین و باارزش ترین بافت های تاریخی در شمال ایران است. این بافت شامل محلات قدیمی نظیر نعلبندان سبزه مشهد و سبزه میدان است که خود دارای گذرهای فرعی و خانه های تاریخی متعددی هستند.

معماری خانه های این بافت عمدتاً متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است و با استفاده از آجر و سقف های سفالی قرمز رنگ جلوه ای خاص به شهر بخشیده است. خانه های ارزشمندی نظیر خانه باقری خانه مفیدیان و خانه امیرلطیفی که برخی از آن ها مرمت شده و کاربری جدیدی مانند بوتیک هتل و رستوران پیدا کرده اند از مهم ترین جاذبه های این بافت محسوب می شوند و نمونه ای بی نظیر از معماری منطبق با اقلیم شمال را به نمایش می گذارند.

جغرافیای گرگان و آب و هوا

موقعیت جغرافیایی

شهر گرگان در موقعیت جغرافیایی ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. این شهر در بخش شمالی رشته کوه های البرز و جنوب شرقی دریای مازندران واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۷۶ متر است. موقعیت گرگان آن را به یکی از شهرهای دامنه کوه و نزدیک به دریا تبدیل کرده است.

گرگان از نظر تقسیمات جغرافیایی از غرب با شهر کردکوی از شرق با شهرستان علی آباد کتول از شمال با شهرستان آق قلا و از جنوب با شهرهای شاهرود و دامغان همسایه است. این همجواری با کوهستان و دریا تنوع اقلیمی و طبیعی خاصی به منطقه گرگان بخشیده است.

آب و هوای گرگان

آب و هوای گرگان از نوع معتدل خزری است که در تابستان ها می تواند نسبتاً گرم و شرجی باشد. میانگین دمای سالانه در این شهر حدود ۱۷٫۸ درجه سانتی گراد است. سردترین ماه سال معمولاً ژانویه و گرم ترین ماه ژوئیه است.

میزان بارش سالانه در گرگان به طور میانگین حدود ۵۸۳٫۸ میلی متر است که نشان دهنده رطوبت نسبی بالای منطقه است. میانگین رطوبت نسبی بین ۵۳٪ تا ۸۵٪ متغیر است. باد غالب در گرگان از سمت غرب و جنوب غرب می وزد و این شهر به طور میانگین حدود ۱۴٫۴ روز در سال یخبندان دارد. این شرایط اقلیمی سرسبزی و طراوت خاصی به منطقه گرگان می بخشد.

ماه	میانگین بیش ترین دما (°C)	میانگین کم ترین دما (°C)	بارندگی (میلی متر)
ژانویه	۱۲٫۴	۳٫۲	۵۴٫۰
فوریه	۱۳٫۲	۳٫۸	۵۵٫۵
مارس	۱۵٫۵	۶٫۲	۷۶٫۷
آوریل	۲۱٫۲	۱۰٫۶	۵۱٫۴
مه	۲۷٫۰	۱۵٫۵	۴۲٫۱
ژوئن	۳۱٫۱	۱۹٫۹	۳۱٫۴
ژوئیه	۳۲٫۸	۲۲٫۹	۲۰٫۷
اوت	۳۲٫۸	۲۲٫۹	۲۶٫۲
سپتامبر	۳۰٫۰	۱۹٫۶	۳۹٫۵
اکتبر	۲۴٫۹	۱۴٫۰	۶۲٫۸
نوامبر	۱۸٫۹	۸٫۸	۶۷٫۱
دسامبر	۱۴٫۴	۵٫۱	۵۶٫۴
سال	۲۲٫۸۵	۱۲٫۷۱	۵۸۳٫۸

مردم و جمعیت گرگان

جمعیت گرگان

بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر گرگان برابر با ۳۵۰٬۶۷۶ نفر بوده است. این جمعیت گرگان را به پرجمعیت ترین شهر استان گلستان و بیست و چهارمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل کرده است. شهرستان گرگان نیز در همین سال جمعیتی بالغ بر ۴۸۰٬۵۴۱ نفر را در خود جای داده بود.

گرگان در دهه های اخیر رشد جمعیت قابل توجهی داشته که یکی از دلایل اصلی آن مهاجرت از سایر نقاط استان و کشور به این شهر است. این رشد جمعیت سریع چالش هایی مانند حاشیه نشینی و معضلات شهری مرتبط را نیز به همراه داشته است.

قومیت و زبان مردم گرگان

شهر گرگان از نظر ترکیب جمعیتی بسیار متنوع است. علاوه بر بومیان منطقه که شامل استرآبادی ها طبری ها (مازندرانی ها) و زیارتی ها هستند اقوام مختلفی از سایر نقاط ایران و کشورهای همسایه نیز در این شهر ساکن شده اند.

از جمله اقوام مهاجر به گرگان می توان به سیستانی ها بلوچ ها کردها ترکمن ها قزاق ها و آذری ها اشاره کرد. این تنوع قومی بافت فرهنگی گرگان را غنی و رنگارنگ کرده است. زبان اصلی مردم گرگان فارسی است اما در مناطق مختلف شهرستان و میان اقوام گوناگون گویش ها و زبان هایی مانند طبری گرگانی فارسی گرگانی گویش زیارتی گویش کتولی و زبان ترکمنی نیز رایج است.

آداب و رسوم مردم گرگان

آداب و رسوم مردم گرگان به ویژه بومیان منطقه قرابت نزدیکی با فرهنگ و سنت های مردم استان مازندران دارد. این پیوند فرهنگی در برگزاری مراسم جشن ها موسیقی محلی و حتی غذاهای سنتی مشهود است. گرگان به دلیل تنوع قومیتی میزبان سنت ها و آداب و رسوم مختلفی از جمله آداب و رسوم ترکمن ها سیستانی ها و سایر اقوام ساکن در آن است.

مراسم عروسی عزاداری ها جشن های محلی و مناسبت های خاص مذهبی در گرگان با ویژگی های فرهنگی خاص منطقه برگزار می شود. موسیقی محلی رقص های سنتی (مانند رقص سیستانی) و پوشش های محلی متنوع (مانند لباس های سنتی ترکمن ها) نیز بخشی از هویت فرهنگی مردم این دیار را تشکیل می دهند که در جشنواره ها و مناسبت های مختلف به نمایش گذاشته می شود.

گردشگری و جاذبه های گرگان

جاهای دیدنی گرگان

گرگان با داشتن طبیعتی متنوع و تاریخی کهن جاذبه های گردشگری فراوانی دارد. یکی از مشهورترین این جاذبه ها جنگل ناهارخوران است که با قدمت میلیون ها سال بخشی از جنگل های هیرکانی محسوب می شود و با امکانات رفاهی و مسیرهای پیاده روی مقصدی محبوب برای گردشگران و مردم محلی است. پارک جنگلی النگدره نیز با فضایی خنک و سرسبز در نزدیکی شهر یکی دیگر از مناطق نمونه گردشگری است.

تپه هزارپیچ که به بام گرگان شهرت دارد چشم اندازی وسیع از شهر و اطراف آن را ارائه می دهد و محلی برای ورزش هایی مانند پاراگلایدر است. تپه قلعه خندان باقیمانده ای از دوران ساسانی نیز از مکان های تاریخی مهم شهر است. بافت تاریخی گرگان با خانه ها و محلات قدیمی بازار نعلبندان و مسجد جامع گرگان نیز بخش مهمی از جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهر را تشکیل می دهند که علاقه مندان به معماری و تاریخ را به سوی خود جذب می کند.

موزه های گرگان

گرگان دارای چندین موزه است که هر یک بخشی از تاریخ فرهنگ و هنر این دیار را به نمایش می گذارند. موزه باستان شناسی گرگان که در ابتدا موزه سنگ قبر بود امروزه آثاری از دوران اشکانی تا قاجار را شامل می شود و به سه بخش سنگ نوشته ها باستان شناسی و مردم شناسی تقسیم شده است.

کاخ موزه گرگان که یکی از کاخ های دوره پهلوی است اشیاء و لوازم این دوره را به نمایش می گذارد و همچنین مجسمه هایی از مشاهیر استان گلستان در آن نگهداری می شود. موزه صنایع دستی گرگان نیز در خانه تاریخی امیرلطیفی واقع شده و هنرهای سنتی و صنایع دستی اقوام مختلف ساکن در استان را معرفی می کند. کاخ آقامحمدخان قاجار که تنها اثر باقی مانده از دارالحکومه اوست امروزه به موزه «زن در دفاع مقدس» تبدیل شده است.

غذاهای محلی و سوغات

سفر به گرگان بدون چشیدن طعم غذاهای محلی و تهیه سوغات آن کامل نمی شود. غذاهای محلی گرگان که اغلب با استفاده از مواد اولیه تازه و سبزیجات معطر منطقه طبخ می شوند بسیار لذیذ هستند. از جمله غذاهای مشهور می توان به خورش ساک (که با اسفناج و حبوبات تهیه می شود) خورش ماش پتی کدو ترشک و نخودپلو اشاره کرد.

سوغات گرگان نیز شامل انواع نان ها و شیرینی های سنتی مانند نان زنجبیلی (لوزی) حلوا اماج نان سرغربیلی نان پادرازی قطاب و نان شیرمال است. صنایع دستی منطقه نیز مانند بافته های ترکمنی حصیربافی و خراطی از دیگر سوغاتی هایی هستند که می توانید از گرگان تهیه کنید.

هتل ها و مراکز اقامتی

برای اقامت در گرگان گزینه های متنوعی از هتل ها و مراکز اقامتی با درجات مختلف وجود دارد. هتل های چند ستاره مانند هتل هفت پیکر هتل پارتیا و هتل دلتا امکانات رفاهی کاملی را ارائه می دهند. همچنین هتل هایی مانند هتل شهاب ناهارخوران و هتل جهانگردی ناهارخوران در نزدیکی مناطق جنگلی قرار دارند.

علاوه بر هتل ها اقامتگاه های بوم گردی و خانه های مسافر نیز در گرگان و اطراف آن وجود دارند که فرصت تجربه اقامت در فضایی سنتی و آشنایی نزدیک تر با فرهنگ محلی را فراهم می کنند. مجموعه تاریخی فرهنگی سرای خان نیز در بافت قدیم گرگان با تبدیل خانه های تاریخی به بوتیک هتل تجربه ای منحصر به فرد از اقامت را ارائه می دهد.

مراکز مهم شهر گرگان

مراکز آموزشی

گرگان به عنوان مرکز استان گلستان دارای مراکز آموزشی متعددی در سطوح مختلف است. دانشگاه های معتبری مانند دانشگاه گلستان (بزرگترین دانشگاه استان) دانشگاه علوم پزشکی گلستان دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان در این شهر فعالیت دارند.

علاوه بر دانشگاه ها مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز در گرگان وجود دارند. در سطح آموزش و پرورش گرگان دارای مدارس قدیمی و معتبری مانند مدرسه عمادیه (که خود یک حوزه علمیه تاریخی است) و مدرسه ایرانشهر است. تعداد بالای مدارس غیردولتی و دانش آموزان آن ها نیز نشان دهنده اهمیت آموزش در این شهر است.

بیمارستان ها

شهر گرگان دارای چندین بیمارستان دولتی و خصوصی است که خدمات درمانی را به مردم شهر و استان ارائه می دهند. بیمارستان ۵ آذر به عنوان یکی از قدیمی ترین بیمارستان های منطقه و بیمارستان شهید صیاد شیرازی به عنوان بزرگترین مرکز آموزشی درمانی استان از مهمترین بیمارستان های دولتی هستند.

بیمارستان های دولتی دیگری مانند بیمارستان دزیانی (مختص زنان و زایمان) و بیمارستان تخصصی کودکان طالقانی نیز در گرگان فعالیت دارند. در بخش خصوصی بیمارستان هایی مانند بیمارستان فلسفی بیمارستان مسعود و بیمارستان دکتر موسوی خدمات درمانی ارائه می دهند. همچنین بیمارستان های تخصصی مانند بیمارستان سوانح سوختگی و بیمارستان قلب شفا نیز در گرگان دایر هستند.

حمل و نقل و ترابری

گرگان از نظر زیرساخت های حمل و نقل وضعیت مناسبی دارد و امکان دسترسی به آن از طریق هوایی ریلی و جاده ای فراهم است. فرودگاه بین المللی گرگان پروازهای منظمی به شهرهای مختلف ایران و برخی مقاصد خارجی مانند عتبات عالیات دارد. این فرودگاه توسط چندین شرکت هواپیمایی داخلی خدمات دهی می شود.

ایستگاه راه آهن گرگان نیز بخشی از شبکه ریلی سراسری است و امکان سفر با قطار به شهرهای مختلف از جمله تهران و مشهد (در آینده با تکمیل پروژه) را فراهم می کند. همچنین خط ریلی بین المللی گرگان – اینچه برون – ترکمنستان نیز اهمیت ترابری ریلی منطقه را افزایش داده است. پایانه مسافربری گرگان که یکی از بزرگترین پایانه های شمال کشور است خدمات اتوبوسرانی به اقصی نقاط ایران را ارائه می دهد. حمل و نقل درون شهری نیز عمدتاً توسط تاکسی ها انجام می شود و طرح پرداخت الکترونیکی کرایه تاکسی در گرگان اجرا شده است.

اقتصاد و صنعت گرگان

اقتصاد گرگان و منطقه اطراف آن به طور سنتی بر پایه کشاورزی استوار بوده است. تولید محصولات کشاورزی مانند گندم جو پنبه برنج و دانه های روغنی نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارد. در گذشته صنایع مرتبط با کشاورزی مانند پنبه پاک کنی و آردسازی در گرگان رونق داشت.

امروزه علاوه بر کشاورزی بخش خدمات نیز در اقتصاد گرگان اهمیت فزاینده ای یافته است. موقعیت گرگان به عنوان مرکز استان و وجود ادارات دولتی دانشگاه ها بیمارستان ها و مراکز تجاری سهم این بخش را در اقتصاد شهر افزایش داده است. صنعت چوب و صنایع وابسته نیز به دلیل وجود جنگل ها در نزدیکی شهر از دیگر بخش های مهم اقتصادی گرگان محسوب می شوند.

معضلات شهری

مانند بسیاری از شهرهای بزرگ گرگان نیز با برخی معضلات شهری مواجه است. یکی از مهمترین این معضلات ترافیک است به ویژه در مسیرهای پرتردد مانند جاده ناهارخوران که در آخر هفته ها با حجم بالای تردد مواجه می شود. رشد سریع جمعیت ناشی از مهاجرت نیز چالش هایی را برای زیرساخت های شهری ایجاد کرده است.

حاشیه نشینی یکی دیگر از معضلات جدی در گرگان است که به دلیل رشد جمعیت و نبود فرصت های شغلی کافی در مناطق مبدأ مهاجران ایجاد شده است. این پدیده با مشکلات اجتماعی و اقتصادی دیگری مانند ساخت و سازهای غیراستاندارد بیکاری اعتیاد و افزایش کودکان کار همراه است. مسئولین شهری با اجرای پروژه های عمرانی و برنامه های اجتماعی در تلاش برای کاهش این معضلات هستند.

گرگان کجاست؟

گرگان مرکز استان گلستان در شمال ایران است که در جنوب شرقی دریای مازندران و دامنه شمالی رشته کوه های البرز قرار دارد.

چرا به گرگان سفر کنیم؟

گرگان ترکیبی از طبیعت بکر جنگلی (هیرکانی) جاذبه های تاریخی (بافت قدیم دیوار بزرگ) فرهنگ متنوع و غذاهای محلی لذیذ را برای تجربه سفری کامل ارائه می دهد.

بهترین زمان سفر به گرگان

بهترین زمان سفر به گرگان فصل بهار و پاییز است که هوا معتدل و طبیعت در زیباترین حالت خود قرار دارد. تابستان ها گرم و شرجی و زمستان ها سرد است.

چگونه به گرگان سفر کنیم؟

می توانید با هواپیما (فرودگاه بین المللی گرگان) قطار (شبکه ریلی سراسری) یا اتوبوس (پایانه مسافربری گرگان) و همچنین با خودروی شخصی به گرگان سفر کنید.

فاصله گرگان تا شهرهای مهم چقدر است؟

فاصله گرگان تا تهران حدود ۳۸۰ کیلومتر تا مشهد حدود ۵۵۰ کیلومتر و تا ساری (مرکز استان مازندران) حدود ۱۲۰ کیلومتر است.

هزینه سفر به گرگان چقدر است؟

هزینه سفر به گرگان بسته به نوع اقامتگاه (هتل یا بوم گردی) وسیله حمل و نقل مدت زمان سفر و فعالیت های گردشگری انتخابی شما متغیر است.

مشهورترین غذاهای محلی گرگان کدامند؟

از مشهورترین غذاهای محلی گرگان می توان به خورش ساک خورش ماش پتی کدو ترشک و نخودپلو اشاره کرد که با مواد اولیه تازه منطقه تهیه می شوند.

سوغات شهر گرگان چیست؟

سوغات گرگان شامل انواع نان ها و شیرینی های سنتی مانند نان زنجبیلی حلوا اماج نان پادرازی و نان شیرمال و همچنین صنایع دستی منطقه است.