حافظ انقلاب – یوویک

امام خمینی خطاب به فرماندهان سپاه پاسداران تاکید کردند: «از این نقشه های شیطانی که به دست آمریکا و عمال آن در کشور در جریان است و با اسم های مختلف و با بهانه های مختلف توطیه می کنند، شما برادران من، شما عزیزان من باید با مشت محکم با آنها مواجه شوید و آنها را خنثی کنید.»

به گزارش یوویک، امروز دوم اردیبهشت چهل و پنجمین سالگرد تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال 1358 است.

شرایط حساس کشور بعد از فرار محمدرضا شاه از ایران در دی 1357 و دستگیری، محاکمه و اعدام تدریجی فرماندهان و دولتمردان رژیم پهلوی در نهایت منجر به سقوط نظام 2500 شاهنشاهی و تغییر رژیم سیاسی از پادشاهی به جمهوری در ایران شد.

تغییر نظام سیاسی تا ماهها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی موجب ایجاد بلوا و هرج و مرج شدیدی کشور شد. در چنین وضعیتی چهار گروه شبه نظامی به سرپرستی دولت موقت، حجت الاسلام محمد منتظری، عباس زمانی معروف به ابوشریف و محمد بروجردی به موازات ژاندارمری، شهربانی و کمیته های انقلاب اسلامی برای فایق آمدن بر نابسامانی ها و چالش های همه روزه آن دوره به صورت خودجوش اوضاع را در دست گرفتند.

یک از این چهار گروه نیروهای شان را در مناطق و بخش هایی از شهر تهران مستقر کردند تا به برقراری امنیت که آن روزها به شدت توسط گروهک های تروریستی ضد انقلاب به خصوص تروریستی فرقان، رهروان فرقان و سازمان مجاهدین خلق ناایمن شده بود، کمک کنند. شکل گیری نیروهای مذکور در ابتدای امری ضروری و لازم و بلکه خوب به نظر می رسید، اما به مرور زمان و با شکل گیری تدریجی ارکان حاکمیتی نظام و تشکیل دولت موقت و عزم این دولت برای تشکیل نیروی رزمی واحد و یکپارچه برآمده از انقلاب اسلامی، موازی کاری ها و چنددستگی ها و چالش های فراوانی به وجود آورد.

در آن روزها برخی مسوولان دولت موقت از بیم کودتای احتمالی ارتش از امام خمینی خواستند تا با تشکیل گارد ملی موافقت کنند و ایشان نیز طی حکمی آیت الله حسن لاهوتی را مسوول تشکیل این گارد کردند. گارد ملی زیر نظر دولت موقت تاسیس و آغاز به کار کرد. به دنبال تاسیس این تشکل نظامی همه گروه ها و نیروهای شبه نظامی در یکدیگر ادغام شدند و عباس امیرانتظام سخنگوی دولت موقت هم خبر تاسیس گارد ملی را در دوم اسفند 1357 در مطبوعات اعلام کرد.

اما تشابه اسمی «گارد ملی» با «گارد جاویدان شاه» باعث شد محمد توسلی سومین دبیرکل نهضت آزادی ایران پیشنهاد دهد نام گارد ملی به سپاه پاسداران تغییر کند.

سومین دبیرکل نهضت آزادی ایران در خاطره ای از چگونگی تاسیس گارد ملی به تشریح چرایی تغییر نام این نهاد نظامی پرداخت.

او نوشت: «نبود نیروهای حافظ امنیت با واکنش رهبر فقید انقلاب مواجه شد که اعلام کردند برای جلوگیری از تشنج ها و ایجاد نظم، گارد ملی تشکیل شود. تشکیل گارد ملی به دولت موقت و از سوی آن به دکتر ابراهیم یزدی معاون نخست وزیر در امور انقلاب سپرده شد و او با توجه به همکاریی که با یکدیگر داشتیم و به ویژه اینکه مدرک کارشناسی ارشد بنده در آمریکا در زمینه سازماندهی بود، تصدی امور مربوط به تدوین اساسنامه آن را به من سپرد.

همزمان امام حکمی به مرحوم آیت الله لاهوتی دادند و ایشان نماینده رهبر انقلاب در پروژه تشکیل گارد ملی شد. من و لاهوتی در پادگان باغ شاه مستقر شدیم و از 23 بهمن تا هفت اسفند 1357 که من به شهرداری تهران رفتم پیش نویسی برای اساسنامه گارد ملی تدوین کردیم که این پیش نویس به معاونت امور انقلاب (دکتر یزدی) سپرده شد. در این پیش نویس شورای فرماندهی و واحدهایی در زیرمجموعه آن پیش بینی شده بود.

ترکیب شورای فرماندهی گارد ملی شامل پنج عضو نماینده وزارت کشور که مسوولیت حفظ امنیت کشور را داشت (سرگردی از ژاندارمری)، نماینده دادستان کل کشور (آقای شهشهانی، دادستان کل، آقای فاتحی را معرفی کردند)، نماینده ستاد مشترک (سرهنگ دیزجی)، نماینده مقام رهبری (آیت الله لاهوتی) و نماینده دولت (دکتر ابراهیم یزدی) بود که این ستاد دارای واحدهای زیرمجموعه شامل واحدهای آموزش، اطلاعات و تحقیقات بود.

در همین اثنا به دلیل شباهت اسم گارد ملی به گارد شاهنشاهی پیشنهاد تغییر نام آن را دادم که با موافقت امام خمینی نام این تشکل نظامی تغییر کرد. پیش نویس اساسنامه گارد ملی که حالا به سپاه پاسداران تغییر نام یافته بود در شورای فرماندهی تصویب شد و واحدهای زیرمجموعه شروع به کار کردند. فرماندهان سپاه در چند مرکز استان و پس از برگزاری اولین گردهمایی فرماندهان و فعالان سپاه پاسداران در پادگان عباس آباد که من و لاهوتی نیز در آن شرکت داشتیم، انتخاب شدند.

جمعی که با تشکیل چنین نهادی در دولت موقت موافق نبودند در پادگان جمشیدیه نهادی موازی تشکیل دادند و در همان فروردین 1358 پس از انتقال آقای یزدی به وزارت امور خارجه، نهاد سپاه از دولت موقت جدا شد و زیرمجموعه شورای انقلاب قرار گرفت.»

تراکم شبه نظامی ها

چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی چند گروه شبه نظامی تحت عنوان پاسدار کنترل عبور و مرور خیابان ها و کوچه ها را بر عهده گرفتند. این نیروها تحت فرماندهی آیت الله حسن لاهوتی در پادگان باغشاه مستقر بودند. جمعی دیگر به سرپرستی حجت الاسلام محمد منتظری و محمدکاظم موسوی بجنوردی در مرکز گارد شهربانی و دانشگاه تهران مستقر بودند. دسته ای دیگر به فرماندهی عباس زمانی معروف به ابوشریف پادگان جمشیدیه را در اختیار داشتند و گروهی دیگر به همراه اعضای نهضت آزادی پادگان سلطنت آباد (پاسداران) را در کنترل داشتند.

با تشدید موازی کاری ها، اختلاف بین چهار گروه بیشتر و بیشتر شد. نمود موازی کاری ها، آشفتگی هایی بود که در معابر و خیابان های شهرها به خصوص در تهران موجب بر هم خوردن نظم و امنیت شد.

برای حل چالش جمعی سه نفره مرکب از محسن رفیق دوست، محسن رضایی و عباس دوزدوزانی به قم نزد امام خمینی رفتند و با شرح ماوقع خواستار جدا شدن سپاه پاسداران تازه تاسیس از حوزه مسوولیتی دولت موقت و قرار گرفتن این نهاد انقلابی در زیر نظر شورای انقلاب شدند که این پیشنهاد توسط امام پذیرفته شد.

نمایندگان چهار گروه شبه نظامی مدتی بعد 12 نماینده برای تشکیل شورای مرکزی فرماندهی سپاه پاسداران و تعیین وظایف و حوزه عمل آن معرفی کردند. عباس زمانی، جواد منصوری، عباس دوزدوزانی، محمد منتظری، یوسف کلاهدوز، محمدکاظم موسوی بجنوردی، مرتضی الویری، محمد بروجردی، محسن رضایی، محسن رفیق دوست و علی دانش منفرد به همراه آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی به نمایندگی از شورای انقلاب شورای مرکزی را تشکیل دادند.

بر اساس تصمیم شورای مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی جواد منصوری به عنوان فرمانده سپاه، یوسف کلاهدوز مسوول آموزش و عضو شورای فرماندهی، عباس زمانی مسوول واحد عملیات و عضو شورای فرماندهی، علی محمد بشارتی مسوول واحد اطلاعات و تحقیقات ستاد و عضو شورای فرماندهی، سید اسماعیل داودی شمسی مسوول واحد اداری و مالی، محسن رفیق دوست مسوول واحد تدارکات، مرتضی الویری مسوول واحد روابط عمومی و یوسف فروتن به عنوان معاون روابط عمومی انتخاب شدند.

در پی این تصمیم، جواد منصوری اولین فرمانده سپاه در نیمه اول اردیبهشت 1358 با صدور اطلاعیه ای 8 بندی دستورالعمل اجرایی این نهاد نظامی انقلاب را صادر کرد.

در این اطلاعیه وظایف کلی سپاه پاسداران به این شرح تعیین شد: «کمک به اجرای امور انتظامی و امنیتی، مبارزه مسلحانه علیه جریان های ضدانقلاب، دفاع در برابر حملات داخلی و خارجی، همکاری و هماهنگی با نیروهای مسلح نظام اسلامی، تربیت و آموزش اخلاقی و ایدیولوژیکی – سیاسی و نظامی کادر سپاه.

اگرچه سپاه هویتی نظامی دارد اما نظامی گری در واقع یک بُعد از ابعاد این نهاد مکتبی است. سپاه نهادی نظامی در جهت اهداف و آرمان های والای انقلاب اسلامی است که حفاظت و نگهبانی از نظام و حکومت اسلامی مهم ترین رکن آن را تشکیل می دهد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در افقی فرازمند، دارای آرمان های مکتبی، انسانی و جهان شمول است که باید همیشه حرکت خود را به آن سو جهت دهد.»

فرمان امام

رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در تاریخ 23 فروردین 1358، 10 روز قبل از صدور فرمان تاسیس سپاه پاسداران در جمع اعضای سپاه پاسداران شرق تهران، گفتند: «شما پاسداران انقلاب اسلامی به اسلام حق پیدا کردید. شما مثل سربازان صدر اسلام که با جان و دل و با عشق و علاقه به اسلام خدمت کردند، به اسلام خدمت کردید و می کنید.

من امیدوارم که خدای تبارک و تعالی همان اجری را که به پاسداران در صدر اسلام عنایت فرموده است به شما برادران عزیز عنایت فرماید. شما در این انقلاب اسلامی و در این نهضت اسلامی سهم بسزایی دارید. شما حفظ امنیت منطقه را کردید و این خدمت بزرگی است که به برادران و خواهران خودتان کردید و من امیدوارم که خدای تبارک و تعالی به شماها سعادت و عزت عنایت فرماید.

من از همه شما متشکر هستم و ما منتظریم که ان شاءالله احکام اسلام جریان پیدا کند و همه ما خدمتگزار اسلام و احکام اسلام باشیم و ملت ما مستقل و آزاد باشد و دست خیانتکاران تا ابد از این مملکت قطع بشود. من از خدای تبارک و تعالی عظمت اسلام و مسلمین را خواستارم.»

امام امت در تاریخ 27 فروردین 1358 در دیدار با گروهی از پاسداران یافت آباد و دیگر مناطق تهران بیان کردند: «شما پاسداران اسلام، شما جوانان که سربازان امام زمان ـ سلام الله علیه ـ هستید، باید با هوشیاری، با ارادۀ قوی، با مشت محکم، جلوی این توطیه ها را بگیرید.

گمان نکنید که ما به آخر رسیدیم و ما پیروز شدیم؛ ما بین راه هستیم و باید قدم های دیگر برداریم. امروز نمی گذارند ما جلو برویم و قدم های دیگری را که برای سازندگی است برداریم. با اسم های مختلف، با بهانه های مختلف، با نیت های فاسد، با اغراض بسیار و شیطانی، قیام می کنند، راهپیمایی می کنند و نمی خواهند ملت ما وحدت کلمه داشته باشد. می خواهند ایجاد اختناق کنند.

شما جوانان برومند، شما پاسداران اسلام باید محکم، قوی در مقابل این توطیه ها بایستید و نگذارید اینها شیطنت خودشان را به آخر برسانند. من از شما تشکر می کنم که در این برهه از زمان که احتیاج به وجود غیرتمندانی مثل شماها بود، شما قیام کردید و هم نهضت را پیش بردید و هم پاسداری کردید. لکن خدمت شما به آخر نرسیده است، خدمت شما به اسلام به آخر نرسیده است؛ باز بین راه هستیم و باید از این توطیه ها جلوگیری کنیم، از این نقشه های شیطانی که به دست آمریکا و عمال آن الان هم در مملکت ما در جریان است، دست های اینها را قطع کنیم نگذاریم اینها توطیه کنند.

با اسم های مختلف و با بهانه های مختلف توطیه کنند و تخم نفاق بپاشند بین ملت ما. شما برادران من، شما عزیزان من باید با مشت محکم با آنها مواجه بشوید و آنها را خنثی کنید، حرفهای آنها را خنثی کنید.»

دستاوردها

ماهها بعد از تاسیس سپاه پاسداران، رشادت های نیروهای مخلص این نهاد نظامی در دفاع از دستاوردهای انقلاب، مقابله با عوامل نفوذی در دستگاه های اداری و نهادهای انقلابی، مقابله با ناامنی های غرب کشور و غایله تجزیه طلبانه ضد انقلاب در استان های غربی به ویژه در استان های خوزستان و کردستان به سرعت نمایان شد و بر سر زبان ها افتاد.

دستاوردهای نخستین ماههای پس از تاسیس سپاه به حدی چشمگیر و قابل توجه بود که امام امت در 29 مرداد 1358 در جلسه ای که با حضور عده ای از اعضای شورای فرماندهی سپاه در شهر قم برگزار شد، در تجلیل از اقدامات پاسداران بیان کردند: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمی گردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می دارم. چشم من به شماست. شما هیچ سابقه ای جز سابقه اسلامی ندارید. سلام مرا به همه برسانید. من از همه شما متشکرم. من به همه دعا می کنم.»

فرماندهان و رده های سپاه

از بدو تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تا پنجمین دهه انقلاب اسلامی فرماندهان مختلفی بر صندلی ریاست این نهاد نظام نشستند. جواد منصوری 10 ماه، عباس دوزدوزانی 3 ماه، عباس آقازمانی معروف به ابوشریف 25 روز، محسن رضایی حدود 16 سال، سید یحیی صفوی معروف به رحیم صفوی 10 سال، محمدعلی جعفری 12 سال و حسین سلامی از سال 1398 تاکنون در صدر فرماندهی این نیرو بودند.

اساسنامه سپاه پاسداران در پنج فصل و 49 ماده و 16 تبصره در اولین دوره مجلس شورای اسلامی در نشست روز دوشنبه 15 شهریور 1361 با رای اکثریت نمایندگان به تصویب رسید و با امضای آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی رییس مجلس برای اجرا ابلاغ شد.

حضرت امام در 26 شهریور 1364 طی حکمی امر به تشکیل نیروی زمینی، هوایی و دریایی سپاه پاسداران کردند.

مراکز علمی سپاه پاسداران نیز به منظور ارتقای دانش و سطح علمی فرماندهان و کارکنان خود کلاس های آموزشی مختلفی برگزار کرد. در این کلاس ها علاوه بر افزایش دانش نیروها، کارایی و توان رزمی سپاه افزایش یافت.

وظیفه تعلیم و تربیت، افزایش سطح آگاهی و دانش نیروهای نظامی و کادر اداری سپاه پاسداران بر عهده دانشگاه امام حسین (ع)، دانشگاه فرماندهی و ستاد و دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (ع) گذاشته شد.

منابع:

صحیفه امام جلد 7 ص 30

صحیفه امام، ج 9 ص 314

صحیفه امام جلد 6 ص 536

کتاب اولین های دفاع مقدس- محمد خامه یار

روزها و رویدادها روزهای شمسی/ تهیه و تنظیم دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا. – تهران: رامین، 1376

پایان خبر یوویک