تلاش فرانسه برای نفوذ در حیاط خلوت روسیه

یک رسانه اروپایی در گزارشی تشریح کرد که چگونه فرانسه به جبران تلاش روسیه برای تضعیف جایگاه آن در میان کشورهای آفریقایی، در تلاش است در آسیای مرکزی و قفقاز، منطقه ای که روسیه یکی از بازیگران مهم و دیرینه آن بوده است، نفوذ کرده و با مسکو به رقابت بپردازد.

به گزارش یوویک، یک رسانه اروپایی در گزارشی با بررسی رقابت های راهبردی روسیه-فرانسه نوشت: این رقابت به سطح جدید بین المللی رسیده است تا جایی که پاریس که نفوذ خود در کشورهای متعددی از آفریقا را از دست داده و راهبرد خود را تغییر داده است حالا تصمیم گرفته است در منطقه ای فعالیت و تلافی کند که مسکو از مدت ها پیش در آن نفوذ کرده است، یعنی آسیای مرکزی و قفقاز.

در این گزارش که در پایگاه خبری-تحلیلی «دیفنس 24» منتشر شده، با این مقدمه آمده است: فرانسه پیشقدم مذاکرات با ارمنستان، قزاقستان، ازبکستان شده و به دنبال فرصتی برای تعامل با مغولستان است. این برای روسیه مشکل ساز است، چراکه باید به دقت این منطقه را تحت نظر داشته باشد و حضور خود را با شرایط آن تطبیق دهد.

تمرکز اصلی جمهوری فرانسه بر حمایت از اوکراین است که بیش از دو سال از جنگ آن با روسیه می گذرد. این نشان دهنده تغییری در نگرش کشورهای اروپای غربی نسبت به مسکو است. رییس جمهور فرانسه، قاطعانه، روسیه را تهدید اصلی علیه اروپا و امنیت جهانی تلقی کرده و افزود که امنیت فرانسه و ملت فرانسه به پیروزی اوکراین بستگی دارد.

این رقابت با روسیه وارد عرصه جهانی شده و در تمامی مناطق جغرافیایی مشهود است. تهدیدات علیه کشورهای جبهه شرق ناتو، تلاش برای بیرون راندن فرانسه از آفریقا به واسطه افزایش نظامیان گروه خصوصی نظامی «واگنر» در مالی، جمهوری آفریقای مرکزی، بورکینافاسو و مانوورهای نظامی آن در بلاروس و ترانس نیستریا به نزدیک تر شدن روابط میان جمهوری فرانسه و شرکای آن در قفقاز منجر شده است. کشورهای آسیای مرکزی از دیرباز، روابط نزدیکی با مسکو داشته اند. فرانسه با دیدن اقدامات کرملین در کشورهای ساحل، تصمیم گرفت که روابط خود را نه تنها با اوکراین، بلکه با ارمنستان، قزاقستان، ازبکستان و مغولستان تقویت و در عین حال، روابط با هند را نزدیک تر کند.

سیاست فعالانه پاریس در آسیای مرکزی و قفقاز ناشی از انگیزه های واهی تصمیم گیران فرانسوی نیست، بلکه ناشی از محاسباتی بر مبنای دکترین سیاست خارجی این کشور است که از سوی اطرافیان «امانویل ماکرون» حمایت می شود. فرانسه با دست گذاشتن روی نقطه ضعف مسکو، اساسا، به همان شیوه ای رفتار می کند که روسیه در محدوده نفوذ آن در قاره آفریقا رفتار می کند.

فرانسه به سراغ نقطه ضعف روسیه می رود

فرانسه برای افزایش حضور منطقه ای خود، سفرهای دوجانبه خود در سطح ریاست جمهوری و وزرا را افزایش داده است. سفرهای آسیایی ماکرون در نوامبر 2023 بر تنوع بخشی منابع انرژی فرانسه در آغاز حمله روسیه به اوکراین و کودتا در نیجر معطوف بود. تحریم های غرب جمعی علیه روسیه و تحریم احتمالی علیه صادرات اورانیوم توسط دولت نظامی نیجر(که هیچ گاه، رسما، عملی نشد) قزاقستان و ازبکستان را به بازیگران مهمی تبدیل کرده است.

«قاسم جومارت توکاییف» رییس جمهور قزاقستان در مراسم اسقبال از «امانویل ماکرون» رییس جمهور فرانسه، 1 نوامبر 2023، آستانه

سفر ماکرون به آستانه و تاشکند به همراه نمایندگان شرکت های «توتال انرجیز» و «اورانو» منتهی به توافق هایی شد که همکاری هسته ای میان فرانسه، قزاقستان و ازبکستان را تقویت کرد. شرکت های فرانسوی با قراردادهایی در زمینه انرژی های تجدیدپذیر، زیرساخت های حمل ونقل و انرژی هسته ای  به خانه بازگشتند.

با توجه به این که صنایع نظامی فرانسه مهم ترین بخش دیپلماسی اقتصادی این کشور است، موضوع  تمایل قزاقستان و ازبکستان برای مدرن سازی نیروی هوایی آن ها از طریق جایگزین کردن جنگنده های روسی با نسل چهارم جنگنده های «رافایل» مطرح است.

مغولستان، جایی میان روسیه و چین

کشور دیگری که فرانسه به آن متمایل شده، مغولستان است. اولانباتور که میان روسیه و چین واقع شده است، در تلاش است سیاست «همسایه سوم» را در پیش بگیرد و به دنبال جایگزین کردن شرکا است. این مطابق سیاست فرانسه در منطقه هندو-پاسیفیک است که در آن به دنبال «راه سوم» در مواجهه با رقابت آمریکا-چین است.

رییس جمهور فرانسه در مه سال 2023 سفری تاریخی به مغولستان داشت که سفر متقابل «اوخناگین خورلسوخ» رییس جمهور مغولستان به پاریس در اکتبر شد. دستورکار این سفر موضوعاتی در حوزه انرژی، فناوری، آموزش، سیاست و حتی همکاری ها در حوزه فضا بود.

تمایل فرانسه به اورانیوم مغولستان منجر به توافقی دوجانبه میان دو شرکت مغولستانی و فرانسوی برای تجارت اورانیوم شد این توافق 1.6 میلیارد دلاری مغولستان را قادر خواهد ساخت که 4 درصد از اورانیوم مورد نیاز جهان را در آینده تامین کند.

همکاری فرانسه با  مغولستان ممکن است تعجب آور باشد اما با راهبرد پاریس در هندو پاسیفیک سازگاری دارد و به ایجاد شبکه ای از منابع مهم تامین کننده انرژی کمک می کند.

لهستان از فرانسه پیشی می گیرد اما توافق ها مهم هستند

تلاش های اخیر لهستان در ایجاد روابط قوی با مغولستان قابل توجه است. وزیر امور امور خارجه لهستان  طی سفر به اولانباتار در 2022، طرف لهستانی بر اهمیت روابط لهستان-مغولستان، همچنین نقش چشمگیر سازمان امنیت و همکاری اروپا که اولانباتار نیز عضو آن است، تاکید کرد.

اقدامات ورشو در این کشور که میان روسیه و چین واقع شده است، منعکس کننده تقویت شدن دیپلماسی اروپا در شرق دور است. دنبال کردن منافع جمعی مرتبط با یافتن شرکایی خارج از اروپا با نهایی سازی توافق هایی در راستای منافع ملی سازگاری دارد.

«امانویل ماکرون» رییس جمهور فرانسه و «اوخناگین خورلسوخ» رییس جمهور مغولستان، ژوین 2023، اولانباتور

بشکه باروت قفقاز و جهت گیری به سمت ارمنستان

به رغم تلاش های ارمنستان برای دنبال کردن یک سیاست خارجی چند جانبه (موسوم به سیاست «مکمل») فدراسیون روسیه مهم ترین شریک آن است. روسیه بزرگ ترین شریک اقتصادی ارمنستان است و به طرز قابل توجهی کنترل بازارهای انرژی آن را در دست دارد. لازم به ذکر است که مسکو و ایروان در زمینه مسایل امنیتی نیز همکاری نزدیکی دارند. صد و دومین پایگاه نظامی روسیه در ارمنستان واقع شده است. حضور یگان های ارتش روسیه در ارمنستان تضمین کننده امنیت این کشور است و مسکو را قادر می سازد که نفوذ خود در این منطقه را حفظ کند. اگرچه، این شرایط پس از به دست گرفتن کنترل منطقه قره باغ توسط جمهوری آذربایجان تغییر کرد.

تحولات منطقه قفقاز در سپتامبر 2023 و رکود فدراسیون روسیه در این منطقه، باعث شد که ارمنستان به دنبال شرکای جایگزین باشد.

با درگیر شدن روسیه در اوکراین و بی اعتنایی به تعهداتش در سازمان پیمان امنیت جمعی، جمهوری فرانسه تصمیم گرفت که سیاست خود در رابطه با منطقه قفقاز را تقویت کند. تنها دو هفته پس از تصرف منطقه قره باغ توسط آذربایجان، «کاترین کولونا» وزیر امور خارجه فرانسه به ایروان سفر کرده و بر ضرورت استقلال و تمامیت ارضی ارمنستان تاکید کرد. همچنین اظهاراتی نیز درباره فروش تجهیزات نظامی به ارمنستان در آینده مطرح شد. در پی سفر کولونا، امانویل ماکرون اعلام کرد که فرانسه ارمنستان را رها نخواهد کرد.

تسلیحاتی برای ارمنستان

«سباستین لکورنو» کمک پاریس به تقویت توانمندی های دفاعی ارمنستان، تمایل به نوسازی نیروهای مسلح و تعلیم به نظامیان آن را اعلام کرد. او همچنین از نهایی سازی قراردادی خبر داد که ذیل آن، ارمنستان سه رادار «مگ جی ام-200»  و تجهیزات دید در شب ساخت فرانسه را دریافت خواهد کرد. فرانسه همچنین قرار است خودروهای زرهی «Bastion» را به ارمنستان بدهد. اولین بخش از آن متشکل از 24 فروند تحویل داده شده است و 26 فروند دیگر نیز به زودی تحویل داده خواهند شد.

علاوه بر این، در سنای فرانسه تصمیم گرفته شده است که 3 سامانه ضد هوایی کوتاه برد  «میسترال3»  و سامانه های توپخانه ای قیصر به ارمنستان عرضه شود. تقویت توانمندی های دفاعی ارمنستان برای ایجاد یک سازوکار بازدارنده در قبال آذربایجان اهمیت دارد.

فصلی نو آغاز می شود؟

«نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان، همان طور که در سخنرانی هایش تاکید می کند، روابط با فدراسیون روسیه را تماما، قطع نکرده است. اگرچه، روی آوردن به استانداردهای غربی و ناتو در زمینه تسلیحات، بیانگر احتمال روی آوردن به غرب برای ارمنستان است.

فرانسه می تواند به سیاست خود در قفقاز ادامه دهد و از طریق حمایت از ارمنستان و گرجستان بر مسکو اثر بگذارد. همکاری با ایروان بر روابط فرانسه با ترکیه نیز اثر می گذارد. حمایت آنکارا از آذربایجان بخشی از رقابت میان این دو متحد ناتو است.

یکی دیگر از تکه های این پازل پیچیده اتحاد دوجانبه قوی میان فرانسه و یونان است. علاوه بر همکاری در زمینه صنایع دفاعی، این توافق مستلزم کمک های دوجانبه در صورت حمله به یکی از طرفین است، اگرچه متجاوز مشخص نشده، برداشت این است که منظور ترکیه است. یونان همچنین در حال تقویت روابط خود با ارمنستان است که اجرای سیاست قفقاز فرانسه را در چارچوب مثلث اتحاد ارمنستان، یونان و فرانسه امکان پذیر می سازد.

«امانویل ماکرون» رییس جمهور فرانسه و «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان، فوریه 2024

ارمنستان همچنین اولین قدم ر راستای درخواست عضویت در اتحادیه اروپا را برداشته است. وزیر امور خارجه ارمنستان نامزدی احتمالی برای عضویت در اتحادیه اروپا تا اواسط مارس 2024 را علنا، اعلام کرده است. نقش فرانسه در این زمینه حایز اهمیت خواهد بود. این که پاشینیان اعلام کرده است مرزبانان روس باید فرودگاه بین المللی ایروان را تا 1 اوت 2024 ترک کنند نیز حایز اهمیت است.

همچنین می توان اشاره کرد که ایروان به دلیل وجود اقلیت قابل توجه ارمنستانی در فرانسه که تعداد آن حدودا، به 700 هزار نفر می رسد،  شریک مهمی برای ارمنستان است. دیدار میان پاشینیان و ماکرون در فوریه 2024 تاکیدی بر اهمیت روابط فرهنگی و آموزشی میان فرانسه و ارمنستان است.

مشغله جدید فرانسه

این تغییر در سیاست فرانسه در پی فوریه 2024 را با توجه به فرصت هایی که ایجاد می شوند، باید نوعی «تحول» در نظر گرفت تا حرکتی «انقلابی». روسیه دیگر سطح همکاری 10 سال پیش را ارایه نمی کند. افزون بر این، مدام فرانسه را در جبهه های اقتصادی، سیاسی و نظامی هدف قرار می دهد که راهکاری تازه برای را امری ضروری می سازد. با این حال، اقدام متقابل علیه روسیه موثرترین راهبرد شده است. چراکه پاریس، با از دست دادن نفوذ خود در هر یک از کشورهای آسیای مرکزی، آن را در آسیای مرکزی جبران می کند.

حمایت جمعی از اوکراین و تلقی روسیه به عنوان تهدید اصلی علیه فرانسه، اروپا و جهان، واقعا حرکتی انقلابی انجام داده است. توسعه روابط با کشورهای نام برده در آسیای مرکزی و ارمنستان با دکترین پیدا کردن شرکای مختلف توسط جمهوری فرانسه هم خوانی دارد. توافق های پاریس با قزاقستان، ازبکستان و مغولستان نشان دهنده تمایلی برای تامین کردن بازارها پس از روسیه است. افزون بر این، باید فرصت های جدید برای صنایع دفاعی فرانسه در آسیای مرکزی را نیز رصد کرد، چراکه تمایل به آن مشهود است.

منطقه قفقاز به شدت فعال و چندوجهی بوده و مستلزم  تطبیق راهبردی مداوم با شرکای انتخابی است. فرانسه قصد دارد درعین تحکیم جایگاه خود، به طور هم زمان، با روسیه نیز مقابله کند. حمایت از ارمنستان و برقراری روابط با قزاقستان و ازبکستان راهکارهای امنیتی جایگزین را به دست داده و فرصت های متعددی برای سیاست خارجی فرانسه ایجاد می کند. نزدیک شدن به شرکایی از آسیای مرکزی روابط با هند و یونان را نیز تقویت می کند که موافق همکاری با ارمنستان هستند.

پایان خبر یوویک