انتظار هنرمندان از وزیر ارشاد آینده

آفتاب‌‌نیوز :

روز گذشته، سیدعباس صالحی به عنوان وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت چهاردهم به مجلس شورای اسلامی معرفی شد تا بار دیگر در معرض جلب رأی اعتماد نمایندگان مردم قرار گیرد، در این یادداشت به بررسی سابقه و مسئولیت‌های صالحی می‌پردازیم و از فرصت‌ها و موانع احتمالی پیش روی وزارت ارشاد در گفتگو با ۲ تن از صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف می‌گوئیم.

سیدعباس صالحی را چقدر می‌شناسیم؟

سیدعباس صالحی متولد ۱۳۴۲ است و در دولت دوم حسن روحانی (دولت دوازدهم) وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، وی در حال حاضر به عنوان مدیر مسئول مؤسسه و روزنامه اطلاعات و رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی فعالیت می‌کند.

صالحی در دولت اول حسن روحانی (دولت یازدهم) معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوران وزارت علی جنتی بود، پس از استعفای علی جنتی از این سمت، عباس صالحی به عنوان سرپرست این وزارتخانه تا زمان رأی اعتماد مجلس شورای اسلامی فعالیت کرد، اما سیدرضا صالحی امیری به عنوان آخرین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تا پایان دولت یازدهم سکاندار دار وزارتخانه بود.

با رأی آوری مجدد حسن روحانی، سید عباس صالحی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد دولت دوازدهم به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و پس از جلب رأی اعتماد نمایندگان مردم تا ۳ شهریور ۱۴۰۰ و قبل از تحویل مسئولیت به محمدمهدی اسماعیلی به عنوان سیزدهمین وزیر فرهنگ ارشاد اسلامی فعالیت کرد.

مدتی پس از تحویل سکان وزارتخانه به محمدمهدی اسماعیلی و با درگذشت سیدمحمود دعایی مدیرمسئول سابق روزنامه اطلاعات از سال ۱۳۵۹، هجدهم خرداد خرداد ۱۴۰۱ بود که سید عباس صالحی طی حکمی از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان نماینده، ولی فقیه و مدیر مسئول جدید روزنامه اطلاعات منصوب شد تا دیروز که مجدداً به عنوان وزیر پیشنهادی دولت چهاردهم به مجلس معرفی شد و احتمالاً دومین دوره وزارت خود را تجربه می‌کند.

سیدعباس صالحی دارای تحصیلات حوزوی و دارای دکترای فلسفه است، صالحی فعالیت مطبوعاتی و رسانه‌ای خود را نیز از سال ۱۳۶۱ در مجله حوزه به عنوان یکی از نویسندگان آغاز کرد. وی همچنین از همکاران تفسیر راهنما از ابتدای فعالیت تا مراحل پایانی آن بود و در برخی پروژه‌ها و فعالیت‌های علمی، در مدیریت یا در طراحی آن مانند کاربرد دانش اصول در فقه نقش‌هایی داشت.

عباس صالحی بین سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ سردبیر مجله حوزه و در سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ مسئول دفتر تبلیغات اسلامی خراسان بود. از سال ۱۳۷۶ تاکنون در سه دوره متوالی عضو هیأت مدیره دفتر تبلیغات اسلامی (و سپس عضو هیأت امنای آن) بود. عباس صالحی از سال ۱۳۷۶ مدیر مسئول نشریه پژوهش‌های قرآنی و از همان سال عضو هیأت تحریریه نشریات فقه اهل بیت و کاوش فقه در فقه اهل بیت بوده است. صالحی در ادامه فعالیت‌های خود در سال ۱۳۷۸ مدیر مسئولی و سردبیری نشریه پگاه را بر عهده داشت که تاکنون ۱۷۶ شماره از آن منتشر شده‌است.

گمانه زنی‌های مختلفی برای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط شورای راهبری عنوان و خبر‌هایی مبنی بر امتناع صالحی از پذیرش وزارت به نفع فردی دیگر مطرح شده بود، حال باید دید عباس صالحی در جلب رأی اعتماد نمایندگان مردم و اداره وزارتخانه اهالی فکر و اندیشه و هنر چه می‌کند؛ در این رابطه با ۲ تن از اصحاب فرهنگ و هنر گفت‌وگویی داشتیم و نظرات این ۲ را راجع به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مطالباتی که از وی دارند، جویا شدیم.

شهرام گیل‌آبادی از مدیران و هنرمندان با سابقه تئاتر درباره معرفی سیدعباس صالحی به عنوان گزینه جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و عملکردی که صالحی پیش از این به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد دولت دوازدهم داشته است و همچنین اولویت‌هایی که باید مدنظر قرار گیرد، به خبرنگار یوویک گفت: آقای پزشکیان به عنوان رئیس دولت باید به حوزه فرهنگ و هنر توجه ویژه داشته باشد. مسائل کلان فرهنگی و هنری ما در آینده نزدیک موضوعات توسعه‌ای هستند یعنی علیرغم تصور اینکه فرهنگ و هنر در شرایط حاضر کشور نقش اندکی می‌تواند داشته باشد معتقدم فرهنگ و هنر محمل و تنها گریزگاه توسعه کشور است. فرهنگ و هنر اگر نتواند در ۴ سال آینده توسعه ارتباطات و ارتباطات توسعه ایجاد کند در اقتصاد و حتی در سیاست خارجی هم دچار شکست می‌شویم. چشم‌انداز ارتباطات توسعه کشور باید در قالب فرهنگ و هنر نگاه شود.

گیل آبادی بر جدا شدن نقش تصدی‌گری و تولی‌گری وزارت فرهنگ و ارشاد تاکید دارد و معتقد است عباس صالحی باید نسبت به قرار گرفتن این وزارتخانه در جایگاه برنامه ریز و سیاستگذار اقدام کند. گیل آبادی وزارتخانه فرهنگ و ارشاد را محدود به ساختمان وزارتخانه نمی‌داند و معتقد است فرهنگ مهم‌ترین محمل توسعه کشور است و صالحی باید با عملکرد خود در وزارتخانه، فرهنگ را در صدر مرجعیت نخبگان قرار دهد تا پیشرفت و توسعه رخ دهد.

وزارت ارشاد باید سیاست‌گذار و برنامه‌ریز باشد نه مجری و ناظر

وی در این زمینه یادآور شد: معتقدم فرهنگ و هنر طی ۳ سال گذشته دچار خسران شد و باعث شد جامعه به سوی واگرایی حرکت کند. وزیر فرهنگ و ارشاد باید به این نکته توجه کند که مبنای تغییر حاکمیت فرهنگی به وجود بیاید و اگر این تغییر ایجاد نشود پاشنه آشیل کشور فرهنگ و هنر خواهد بود. وزارت ارشاد در ۳ سال گذشته نتوانست ارتباط درستی را برای رفع انسداد‌های کشور با هنرمندان برقرار کند. عملکرد‌های ۳ سال گذشته به جای اینکه بتواند زیرساخت‌های فرهنگی را توسعه دهد، نمایشی بود.

گیل‌آبادی تأکید کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد نباید وزارت نظارت و ارزیابی فرهنگی و هنری باشد بلکه باید وزارت تصدی‌گری و تولی‌گری را از هم جدا کند و بر اساس شعار رئیس جمهور محترم باید مردم و هنرمندان را با اعتقاد به رسمیت بشناسد. نقش وزارت ارشاد باید سیاست‌گذار و برنامه‌ریز باشد نه مجری و ناظر. در ۳ سال گذشته بزرگترین ضربه این بود که وزارت فرهنگ و ارشاد از فرهنگ و هنر مستقل دوری کرد و به سمت فرهنگ و هنری دولتی و بسته حرکت کرد. اقتدارگرایی در فرهنگ و هنر باعث شد تمام مسائل به مسائل امنیتی تبدیل شود.

این مدیر فرهنگی و هنری معتقد است وزارت فرهنگ و ارشاد باید تولی‌گری و تصدی‌گری را جدا کند و باید به برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مبتنی بر شکل‌های دموکراتیک بپردازد.

وی ادامه داد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید اصناف و هنرمندان را به رسمیت بشناسد و به فرهنگ و هنر باور داشته باشد. اگر فضا اینگونه نباشد در آینده نزدیک فرهنگ و هنر پاشنه آشیل حاکمیت خواهد بود و توسعه را مختل می‌کند. برای توسعه فرهنگی نیاز به توجه جدی به فرهنگ و هنر داریم. فرهنگ سیاسی، اقتصادی و معرفتی‌مان دچار مشکل است و اگر فرهنگ و هنر سر جای‌شان قرار نگیرد و درصد مرجعیت نخبه‌گان به رسمیت شناخته نشود حتماً لطمات زیادی خواهیم دید.

تحول‌گرایی با همکاران متخصص و همراه

گیل‌آبادی درباره تجربه عملکرد گذشته سیدعباس صالحی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: آقای صالحی باید در ابتدا همکاران خود را درست انتخاب کند. نگاه تحول‌گرایی در وزارت باید به وجود بیاید و این تحول‌گرایی با همکاران متخصص و همراه باشد. در گذشته همکاران پیش‌رو و همراه و آشنا و متخصص زیادی را در کنار ایشان ندیدیم. وزارت ارشاد نباید به سمت فضای کارمندی و فضای اداری حرکت کند. وزارت فرهنگ و ارشاد باید فضای تحولی را درون خود به وجود بیاورد وگرنه کارمندی خواهد شد و این امر لطمه زننده است.

گیل‌آبادی در این گفتگو لازمه توسعه و ارتقا جایگاه فرهنگ را نگاه تحول‌گرا می‌داند. وی معتقد است صالحی باید از همکارانی مناسب بهره بگیرد و تحول را از خود وزارتخانه آغاز کند و با بهره گیری از مدارج علمی و تعاملات خود تعارضات دولت و هنرمندان را از بین ببرد.

وی در این زمینه متذکر شد: حداقلی که در وزیر جدید می‌بینیم بازگشت عقلانیت به وزارت فرهنگ و ارشاد است که در آن تدبیر، صبر و گفتگو وجود داشته باشد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این واسطه می‌تواند ارتباطات خود را توسعه دهد و هنرمندان نیز به وزارت فرهنگ و ارشاد اقبال نشان دهند.

این کارگردان تئاتر تأکید کرد: وزیر به لحاظ مراتب علمی و اجرایی دارای جایگاه قابل قبولی است، انتظار می‌رود که انتخاب‌های درستی داشته باشد و ارتباط‌های خود را توسعه و راحت‌تر کند، کاری کند که مرجعیت هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر به رسمیت شناخته شود و تعارضات متعددی که هنرمندان را تبدیل به پرونده‌های امنیتی کرده از بین ببرد و پاسخگوی جامعه هنری باشد.

تولید محصولات فرهنگی وارد فاز جدیدی شود

همچنین محمد تقی فهیم فعال فرهنگی و منتقد سینما در رابطه با انتظارات خود از وزیر ارشاد به خبرنگار یوویک، گفت: به نظر من آقای صالحی در بین گزینه‌های عنوان شده، گزینه مناسبی است؛ او رویکردی میانه رو داشته و اهل افراط و تفریط نیست و یک دوره وزیر بوده است.

فهیم با تاکید بر نقش و جایگاه برجسته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بازخوانی وظایف وزیر ارشاد بر استقلال فرهنگی و مصونیت فرهنگ از نفوذ تاکید کرد. فهیم معتقد است که وزیر جدید باید متوجه تفاوت‌های دهه ۹۰ با این دوره باشد و با بهره گیری از این تفاوت‌ها و فراهم کردن فضای نقد و گفتگو نسبت به ارتقا و اصلاح جایگاه فرهنگ اقدام کند.

وی در این زمینه یادآور شد: صالحی باید بداند دیگر در میانه دهه ۹۰ نیست و تغییرات زیادی در سطح جهان و ایران انجام شده است از این رو وی باید به تفاوت‌های امروز با آن دوره تمرکز کند. مثلاً در حوزه فرهنگ عمومی تغییرات زیادی انجام شده است و نقش وزیر ارشاد در تنظیم گری، هدایت و جریان سازی این فرهنگ عمومی قابل توجه است و رشد، توسعه و فراگیری مواردی نظیر هوش مصنوعی این دوره را نسبت به دوره قبل متفاوت کرده است؛ ما در میزان رشد کتابخوانی، سالن‌های سینمایی و تماشاگر مشکل داریم و مشکلات در زمینه‌های مختلف وجود دارد از همین رو مخاطب و تولید محصولات فرهنگی باید وارد فاز جدیدی شده و شرایط بهتری را ایجاد کند.

این منتقد سینما با اشاره به شرح وظیفه وزیر ارشاد در آئین نامه وزارتخانه، عنوان کرد: آقای صالحی باید به وظایف عنوان شده در آئین نامه عمل کند و به طور خاص به بحث استقلال فرهنگی و مصونیت از نفوذ فرهنگ بیگانه جامعه عمل بپوشاند؛ نفوذ و احاطه فرهنگ بیگانه بر محصولات فرهنگی کار را دچار آسیب و خدشه جدی کرده است و ما با مشکل گرده برداری و الگوگیری‌های غلط از بیرون مواجه هستیم از این رو آقای صالحی باید نسبت به ریل گذاری و تغییر این روند اقدام کند.

لزوم باز شدن فضا برای نقد و گفتگو و تعامل نظر

وی با اشاره به بدون هویت بودن محصولات فرهنگی عرضه شده، گفت: ما باید در کشور دارای استقلال فرهنگی و به دور از نفوذ فرهنگی باشیم تا به توسعه زمینه‌های فرهنگی و هنری کمک و بستر‌ها برای رشد فعالان هنر و رسانه فراهم شود؛ فضای نقد در کشور ما بسته شده است و دیگر بحث و گفتگو و میز‌های نقد دیده نمی‌شود حال آن که خود ما حاصل دوره‌ای هستیم که فضا برای نقد و گفتگو و تعامل نظرات وجود داشت، اما به نظر می‌رسد این موارد کمتر شده و کاهش داشته است و خوب است آقای صالحی به عنوان یک روزنامه نگار و فردی که در حوزه مطبوعات کارشناس و صاحب نظر محسوب می‌شود به نقد و فضای گفتگو بها دهد، چون با ایجاد ظرفیت گفتگو سایر موارد هم مرتفع می‌شود.

فهیم در پایان صحبت‌هایش گفت: لازمه مصونیت فرهنگی از فضای مهاجم بیگانه، داشتن یک فضای تعامل و فراهم شدن بستر برای گفتگو است تا صاحب نظران مختلف چالش کنند و نتایج خوبی برای فرهنگ حاصل شود، ما به لحاظ کمی و تیراژ و تعداد رسانه و کتاب حرف برای گفتن داریم، اما به لحاظ کیفی نیازمند اقدامات جدی هستیم.

با توجه به موارد عنوان شده نیاز است تا عباس صالحی به عنوان وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی بر لزوم ارتقا جایگاه فرهنگ به عنوان لوکوموتیو پیشران توسعه کشور تلاش کرده و با بهره گیری از تجربه قبلی و استفاده از یک تیم کارشناس با توجه به تفاوت‌ها و شرایط خاص امروز نسبت به تحول درونی در جهت ارتقا جایگاه فرهنگ اقدام کند.

به نظر می‌رسد باز شدن فضای تعامل، گفتگو و نقد در جهت بهبود روابط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هنرمندان مورد تاکید است.