خلاصه کتاب استمرار امر سلبی: نقدی بر اندیشه اروپایی معاصر ( نویسنده بنجامین نویز )

کتاب «استمرار امر سلبی: نقدی بر اندیشه اروپایی معاصر» اثر بنجامین نویز، به نقد جریان فکری «تاییدگرایی» در فلسفه قاره ای معاصر می پردازد و بر اهمیت بازگشت به امر سلبی (نقد) به عنوان نیروی سازنده در تفکر تأکید می کند. این اثر چالش برانگیز، با هدف احیای تفکر انتقادی، فلاسفه ای چون دریدا، دلوز، لاتور، نگری و بدیو را از منظر گرایشات تاییدگرایانه مورد واکاوی قرار می دهد.

فلسفه معاصر اروپا در دهه های اخیر شاهد تحولات عمیقی بوده است که گاه در میان پیچیدگی های نظری، مسیر اصلی خود را گم کرده است. در این میان، متفکرانی ظهور می کنند که با نگاهی نقادانه، به بازنگری در جریان های غالب فکری می پردازند. بنجامین نویز یکی از این متفکران است که با اثر برجسته خود، «استمرار امر سلبی: نقدی بر اندیشه اروپایی معاصر»، ندای متفاوتی را در فضای فلسفی کنونی طنین انداز می کند. او نه تنها به معرفی این اثر ارزشمند می پردازد، بلکه به تحلیل عمق استدلال های نویسنده، نقد او بر فیلسوفان معاصر و جایگاه «امر سلبی» در تفکر انتقادی می پردازد و درکی عمیق از ایده های محوری کتاب ارائه می دهد و خواننده را به تأمل و تفکر در مفهوم تاییدگرایی/سلبی گرایی دعوت می کند. این کتاب جسورانه، به دنبال احیای ضرورت نقد و نفی در برابر طرد آن است، مفهومی که نویز معتقد است در مواجهه با گرایش غالب «تاییدگرایی» به فراموشی سپرده شده است.

بازخوانی «امر سلبی»: خلاصه و تحلیل کتاب استمرار امر سلبی بنجامین نویز و نقدی بر تاییدگرایی معاصر

بنجامین نویز به عنوان متفکری منتقد، در کتاب «استمرار امر سلبی» موضعی تازه در برابر جریان های فکری معاصر اتخاذ کرده است. او در این اثر، به واکاوی ریشه های نادیده گرفتن امر سلبی (نفی و نقد) در فلسفه کنونی می پردازد و اهمیت آن را در بازیابی تفکر انتقادی یادآور می شود. کتاب نویز صرفاً یک بررسی تاریخی نیست، بلکه تحلیلی عمیق و چالش برانگیز از مبانی اندیشه اروپایی معاصر است که خواننده را به بازنگری در باورهای پیشین خود دعوت می کند. نویز با شجاعت به قلب مباحث فلسفی می زند و به جای پیروی از جریان های رایج، پرسش های بنیادینی را مطرح می کند که ماهیت نقد و تأیید را در اندیشه معاصر زیر سؤال می برد. این جسارت، اثر او را به متنی ضروری برای دانشجویان، پژوهشگران و هر علاقه مند جدی به فلسفه تبدیل می کند که به دنبال فهم عمیق تر از چالش های فکری زمانه ما هستند.

پایان نامه محوری کتاب: «تاییدگرایی» به جای «انتقاد»

پایان نامه محوری کتاب بنجامین نویز این است که اندیشه اروپایی معاصر، به جای تمرکز بر نقد و نفی (امر سلبی)، به سمت نوعی «تاییدگرایی» (affirmationism) گرایش پیدا کرده است. نویز معتقد است که بخش عمده ای از جریان های فکری کنونی، نوعی آری گویی مطلق و بی قیدوشرط به هستی، نیروهای سازنده و خلاقیت را ترویج می کنند و هرگونه نفی یا مقاومت را به عنوان نیرویی واکنشی، محدودکننده و منفی تلقی می کنند. این «تاییدگرایی» که به نظر نویز ریشه های عمیقی در سوءتفسیر یا توسعه خاصی از اندیشه فیلسوفانی چون نیچه دارد، به جای مواجهه با محدودیت ها و نقص ها، بر تمجید از امر نو، ابداع و خلق بی پروا تمرکز می کند. نویز با طرح این پایان نامه، به دنبال احیای جایگاه فراموش شده امر سلبی به عنوان یک نیروی فعال و ضروری برای تفکر انتقادی و امکان تغییر است، زیرا او باور دارد بدون توانایی نفی و نقد، اندیشه دچار سکون و تسلیم پذیری در برابر وضع موجود می شود.

تاییدگرایی: بیماری پنهان اندیشه اروپایی معاصر

مفهوم «تاییدگرایی» در کتاب بنجامین نویز، سنگ بنای نقد او بر فلسفه اروپایی معاصر است. نویز این گرایش را نه یک رویکرد ساده فکری، بلکه بیماری پنهانی می داند که ریشه های عمیق در تفکر مدرن دوانده است. از دیدگاه او، تاییدگرایی نوعی «آری گویی» مطلق و بی قیدوشرط به تمام ابعاد هستی، نیروهای خلاقانه و پتانسیل های ابداع است. این آری گویی، اغلب با نادیده گرفتن یا حتی بدگمانی به هرگونه نفی و سلبی همراه است.

تعریف و ویژگی های تاییدگرایی از دیدگاه نویز

تاییدگرایی، چنانکه نویز تعریف می کند، فراتر از یک خوش بینی ساده است. این یک اجبار فلسفی است برای تأیید نیرو و فعالیتی تحویل ناپذیر که از محدوده هر تعینی تجاوز می کند و با امر سلبی از در مخالفت درمی آید. ویژگی های اصلی تاییدگرایی شامل موارد زیر است:

• آری گویی مطلق: پذیرش بی چون وچرای هستی، بدون زیر سؤال بردن یا نقد وجوه تاریک یا محدودیت های آن.
• بدگمانی به امر سلبی: نادیده گرفتن یا محکوم کردن نفی و نقد به عنوان نیروهایی واکنشی، محدودکننده، یا به تعبیر اسپینوزا، از مصادیق «شورهای نژند». تاییدگرایان امر سلبی را عاملی مخرب و بازدارنده می دانند که مانع از شکوفایی و خلق می شود.
• تمرکز بر امر نو و خلق بی پروا: تأکید بر پتانسیل ابداع، تولید مداوم امر نو، و رهایی از هرگونه ساختار یا محدودیت گذشته. این گرایش، به جای واکاوی علل و ریشه های موجودیت ها، بیشتر بر امکانات آینده و آفرینشگری نامحدود تمرکز دارد.
• تقدیس نیروهای سازنده: ستایش بی پایان از قدرت های فعال و سازنده، و نادیده گرفتن نیروهای مقاوم، محدودکننده یا حتی مخرب که می تواند به تعادل یا بازنگری در اندیشه منجر شود.

این رویکرد، به زعم نویز، اندیشه را از قابلیت خودانتقادی محروم می کند و آن را به سوی نوعی پذیرش منفعلانه از وضعیت موجود سوق می دهد، حتی اگر این وضعیت نیازمند تحول و دگرگونی بنیادین باشد. او معتقد است که سلبیت، نه صرفاً یک واکنش منفی، بلکه نیرویی پویا و لازم برای شناسایی محدودیت ها، نقد قدرت ها و امکان سازی برای آزادی واقعی است.

ریشه های تاییدگرایی: سوءتفسیر یا توسعه نیچه ای؟

بنجامین نویز ریشه های تاییدگرایی را در اندیشه فیلسوفان بزرگی چون نیچه جستجو می کند، اما نه به معنای نفی کامل ایده های آنان، بلکه از طریق تحلیلی انتقادی از چگونگی تفسیر و توسعه این ایده ها در اندیشه معاصر. نویز معتقد است که بسیاری از تاییدگرایان، با تکیه بر جنبه های خاصی از فلسفه نیچه، به ویژه مفهوم «آری گویی به زندگی» و «اراده معطوف به قدرت»، به نوعی سوءتفسیر یا توسعه یک جانبه ای از آن دست یافته اند. نیچه خود به تفکیک بین «اراده معطوف به قدرت» به عنوان یک نیروی فعال و خالق، و «اراده معطوف به قدرت» به عنوان یک نیروی واکنشی و رنج برنده می پردازد. تاییدگرایان، به زعم نویز، اغلب بر جنبه های فعال و آری گویانه تمرکز کرده اند و جنبه های سلبی و انتقادی اندیشه نیچه را نادیده گرفته اند.

این سوءتفسیر، منجر به شکل گیری باوری شده است که هرگونه نفی، شک، یا انتقاد را نشانه ضعف و انحطاط می داند و تنها «آری گویی» را نشانه حیات و قدرت. نویز با این تحلیل نشان می دهد که چگونه تفکری که در ابتدا به دنبال رهایی از قیدوبندها و خلق ارزش های نو بود، می تواند به خودی خود به یک قیدوبند جدید تبدیل شود، قیدوبندی که توانایی نقد و تغییر را از اندیشه سلب می کند. او استدلال می کند که این گرایش، نه تنها از نیچه، بلکه از سایر فیلسوفان پس از هگل نیز الهام گرفته و بستر مناسبی برای رشد و تثبیت تاییدگرایی در فلسفه معاصر فراهم کرده است. نقد تاییدگرایی بنجامین نویز، در واقع دعوت به بازگشت به ریشه های اصیل تفکر انتقادی است که در آن امر سلبی، نه یک ضعف، بلکه یک ضرورت برای رشد و تحول محسوب می شود.

میدان نبرد نویز: نقدهای جزئی بر غول های فلسفه معاصر

بنجامین نویز در کتاب «استمرار امر سلبی»، با جسارت تمام به نقد و واکاوی آثار فلاسفه برجسته ای می پردازد که هر یک به نوعی در شکل گیری جریان «تاییدگرایی» نقش داشته اند. او با تحلیلی دقیق، نشان می دهد که چگونه ایده های این متفکران، حتی اگر به قصد تقویت نقد یا رهایی باشند، در نهایت به سوی نادیده گرفتن یا تنزل امر سلبی گرایش پیدا کرده اند. نویز با این کار، به عمق ایده های محوری این فلاسفه می رود و نقاط ضعف پنهان آن ها را آشکار می سازد.

دریدا و «آری گویی نامشروط»

ژاک دریدا، یکی از مهمترین فیلسوفان ساختارشکن معاصر، با مفهوم «آری گویی نامشروط» خود به آزادی و امکان نامحدود تعبیر و تفسیر می پردازد. بنجامین نویز در نقد دریدا، معتقد است که آری گویی دریدا، با وجود تمام ظرایف و پیچیدگی هایش، در نهایت به نوعی تاییدگرایی ختم می شود. دریدا با رد هرگونه مبنای ثابت و مرکزیت گرا، و با تأکید بر بازی بی پایان نشانه ها و امکانِ همیشگی دگرگونی معنا، یک «آری گویی» به هستیِ همیشه در حال تغییر و به آینده ای باز را مطرح می کند. نویز این رویکرد را مورد بررسی قرار می دهد و این سوال را مطرح می کند که آیا این آری گویی، که حتی «نه لزوماً سلبی» را در خود جای می دهد، به معنای نفی قدرت سلبی (نقد) به عنوان یک نیروی متمایز و ضروری نیست؟

نویز استدلال می کند که با وجود اینکه دریدا از «آری گویی نامشروط» به عنوان راهی برای گریز از دوگانگی های سنتی و پیش فرض های متافیزیکی استفاده می کند، اما این رویکرد به نوعی «تصدیق مطلق» منجر می شود که در آن قابلیت نقد و نفی، حل می شود و قدرت تمایز و مقاومت تضعیف می گردد. او می پرسد آیا این آری گویی، در نهایت به پذیرش هر آنچه که هست، نمی انجامد، حتی اگر آن پدیده خود نیازمند نقد و دگرگونی باشد؟

دلوز و «وداع با سلبیت»

ژیل دلوز، فیلسوف تاثیرگذار فرانسوی، یکی از مهمترین مدافعان اندیشه «تاییدگرایی» است که به صراحت با امر سلبی و دیالکتیک مخالفت می کند. نویز در نقد دلوز، تحلیل می کند که چگونه دلوز تلاش می کند تا تفاوت را «اثباتی» کند و امر سلبی را از معادله هستی شناسی و سیاسی خود حذف نماید. دلوز معتقد است که تفاوت باید به مثابه یک وجود مثبت و سازنده در نظر گرفته شود، نه صرفاً نفی یک هویت یا عدم وجود آن. او با تأکید بر تولید، خلق و جریان های میل، به دنبال یک سوبژکتیویته انقلابی است که فارغ از هرگونه محدودیت یا امر سلبی عمل می کند.

نویز بر این باور است که وداع دلوز با سلبیت، اگرچه به قصد رهایی از محدودیت های تفکر سنتی و دیالکتیکی صورت می گیرد، اما در نهایت به تضعیف توانایی نقد ریشه ای و مقاومت در برابر ساختارهای قدرت منجر می شود. او استدلال می کند که سوبژکتیویته انقلابی دلوزی، با تمرکز بیش از حد بر آفرینشگری و تولید میل، ممکن است از ظرفیت خود برای تشخیص و نقد نقاط ضعف و سرکوب کننده خود غافل شود. نویز با این نقد، بر ضرورت بازگشت به امر سلبی تأکید می کند، نه به عنوان نیرویی منفعل و واکنشی، بلکه به عنوان یک نیروی فعال و سازنده که قادر به ایجاد تمایز، مقاومت و تغییر است.

برونو لاتور و «امر ناانتقادی»

برونو لاتور، جامعه شناس و فیلسوف علم فرانسوی، یکی دیگر از چهره هایی است که بنجامین نویز او را در جبهه تاییدگرایان قرار می دهد. رویکرد لاتور به دلیل دوری او از «نقد مدرنیستی» و تمرکزش بر «نظریه شبکه کنشگر» (Actor-Network Theory)، از دید نویز نمادی از گرایش به «امر ناانتقادی» است. لاتور تلاش می کند تا دوگانگی های سنتی مانند سوژه/ابژه، طبیعت/فرهنگ، و انسان/غیرانسان را در هم شکند و به جای آن، شبکه هایی از کنشگران (هم انسانی و هم غیرانسانی) را دنبال کند که به طور مساوی در شکل گیری واقعیت نقش دارند.

برونو لاتور یک خلاف آمد است. از یک طرف، در میان انواع رایج نظریه های تاییدگرا و آری گویانه ای که در صدد تشریح شان برآمده ایم، جلوه ای کاملا استثنایی دارد. ریشه آثار او را نباید در مبارزه علیه هژمونی دهه 1970 جست، زیرا عملا درباره سنت مارکسیستی یا انقلابی تردیدهای عمده سیاسی خود را بیان کرده است: لاتور از تجدیدنظر طلبی فرانسوا فوره در خصوص انقلاب فرانسه دفاع می کند و تلاش های تاریخی برای حرکت های انقلابی به منظور «تغییر انسان» را به سخره می گیرد. حال و هوای کنایه وار و تحریک کننده موضع سیاسی او را می توان در عنوان مصاحبه ای با وی در سال 2007 مشاهده کرد: «امروزه همه ما واکنش دهندگانی بیش نیستیم».

نویز استدلال می کند که خودداری لاتور از درگیرشدن با نقد به شیوه مدرنیستی (یعنی نقد مبانی و مشروعیت ها)، او را به یک تاییدگرای ناخواسته تبدیل می کند. با تأکید بر «تراکم و شکنندگی جهان» و ناتوانی در تمایزگذاری های ریشه ای، لاتور به نوعی پذیرش ساختارهای موجود و «مادیت های درهم بافته» می رسد که در آن، فضای کمی برای نفی ریشه ای و ایجاد تغییرات بنیادین باقی می ماند. این رویکرد، به زعم نویز، مانع از توسعه یک تفکر واقعاً انتقادی می شود که قادر به تشخیص و مقاومت در برابر نابرابری ها و بی عدالتی ها است.

آنتونیو نگری و «تنزل دادن امر سلبی»

آنتونیو نگری، فیلسوف سیاسی مارکسیست، با مفاهیمی چون «قدرت سازنده» (constituent power) و «انبوه خلق» (multitude) شناخته می شود که بر پتانسیل خلاقانه و آفریننده سوژه جمعی تأکید دارند. نویز در نقد نگری، او را متهم به «تنزل دادن امر سلبی» می کند. نگری در اندیشه خود، بر قدرت آفریننده و خودسازنده انبوه خلق تمرکز می کند و هرگونه مقاومت یا نفی را به عنوان بازدارنده ای در برابر این قدرت تولیدی می بیند. او امر سلبی را غالباً به عنوان یک عنصر واکنشی و محدودکننده در نظر می گیرد که با «قدرت سازنده» انبوه خلق در تضاد است.

نویز استدلال می کند که با وجود رویکرد انقلابی نگری، او نیز در دام تاییدگرایی گرفتار می آید. تأکید نگری بر تولیدگری بی وقفه و خودآفرینی، منجر به نادیده گرفتن جنبه های حیاتی امر سلبی می شود. از دیدگاه نویز، تنزل امر سلبی به یک «نیروی نژند» یا محدودکننده، باعث می شود که اندیشه نتواند به طور کامل با ابعاد منفی و سرکوب کننده قدرت مواجه شود. این نقد نشان می دهد که چگونه حتی در چارچوب تفکرات انقلابی، اگر امر سلبی جایگاه خود را از دست بدهد، پتانسیل برای نقد ریشه ای و تحول واقعی تضعیف می شود و به جای آن، نوعی پذیرش پویای وضع موجود غالب می گردد.

آلن بدیو و «مرز امر سلبی»

آلن بدیو، فیلسوف فرانسوی معاصر، یکی دیگر از اهداف اصلی نقد بنجامین نویز است. بدیو با طرح مفاهیمی چون «رویداد» و «سوژه حقیقت»، به دنبال احیای نوعی افلاطون باوری در فلسفه است. نویز به بررسی مواجهه بدیو با امر سلبی می پردازد و نقد خود را بر تلاش او برای «صوری سازی» و «تاریخی کردن» امر سلبی متمرکز می کند. بدیو امر سلبی را نه به عنوان یک نیروی هستی شناسانه یا پایدار، بلکه به عنوان یک لحظه مشخص در تاریخ یا یک فرم صوری در نظریه خود تعریف می کند. او با مفاهیمی چون «نهیلیسم فعال» و «سوژه شجاعت»، به دنبال پاسخی به چالش های سیاسی و فلسفی است که در آن سوژه با شجاعت به یک رویداد خاص «آری» می گوید و بر اساس آن، حقیقتی را بنا می کند.

نویز استدلال می کند که با این رویکرد، بدیو امر سلبی را به یک ابزار محدود و کنترل شده تبدیل می کند که قدرت ریشه ای و هستی شناسانه خود را از دست می دهد. «تاریخی کردن» امر سلبی، آن را به یک پدیده گذرا و وابسته به شرایط تاریخی خاص تقلیل می دهد، در حالی که «صوری سازی» آن، قدرت انتقادی آن را در مواجهه با واقعیت های ملموس تضعیف می کند. نویز این نقد را مطرح می کند که حتی «نهیلیسم فعال» و «سوژه شجاعت» بدیو، در نهایت به نوعی تاییدگرایی خاص خود می انجامد، چرا که بر «آری گویی» به رویداد و حقیقت مطلق تأکید دارند و از نقد پایدار و مداوم بر وضعیت موجود غافل می شوند.

مقایسه بدیو و نگری: تقابل و تاییدگرایی پنهان

یکی از ظریف ترین نقاط تحلیل نویز، مقایسه بین آلن بدیو و آنتونیو نگری است. نویز این دو را در دو قطب متضاد قرار می دهد: بدیو را نماینده «افلاطون باوری خشک» می داند که بر صوری سازی و حقیقت مطلق تأکید دارد، در حالی که نگری را تجسم «اسپینوزاباور شاد» می نامد که بر آفرینشگری بی وقفه و قدرت سازنده تمرکز می کند. با وجود این تقابل ظاهری در روش و مبانی، نویز نشان می دهد که چگونه هر دوی آن ها، از مسیرهای متفاوت، به تاییدگرایی می رسند.

هم بدیو و هم نگری، به شیوه های مختلفی، موید خلق کردن بی پروا، توان بالقوه سوژه برای ابداع، و ضرورت تولید امر نو هستند. ورای نزاع های نظری آن ها، باوری پنهان درباره «تاییدگرایی» وجود دارد که امر سلبی را به حاشیه می راند. بدیو با صوری سازی و تاریخی کردن امر سلبی، آن را محدود می کند، در حالی که نگری با تنزل آن به یک نیروی نژند و واکنشی، قدرت آن را تضعیف می کند. نویز با این مقایسه نشان می دهد که چگونه حتی متفکران با رویکردهای به ظاهر متضاد، می توانند در نهایت به یک نقطه مشترک در نادیده گرفتن یا تضعیف امر سلبی برسند، و اینگونه بر فراگیری بیماری تاییدگرایی در اندیشه اروپایی معاصر تأکید می کند.

استمرار امر سلبی: چرا نقد هنوز اهمیت دارد؟

پس از بررسی عمیق و نقادانه جریان «تاییدگرایی» و فلاسفه مطرح آن، بنجامین نویز به بخش سازنده و احیاگرانه اثر خود، یعنی «استمرار امر سلبی»، می پردازد. او در این بخش، استدلال می کند که بازگشت به امر سلبی نه تنها یک ضرورت فلسفی است، بلکه برای مواجهه واقعی با چالش های اجتماعی، سیاسی و وجودی در دوران ما حیاتی است. نویز بر این باور است که نقد و نفی، نه یک پایان، بلکه آغازگر مسیری جدید برای تفکر و عمل است.

ضرورت بازگشت به امر سلبی

بنجامین نویز در کتاب خود، به شکلی قاطعانه بر اهمیت امر سلبی (The Negative) تأکید می کند. او استدلال می کند که امر سلبی نباید صرفاً به عنوان یک واکنش منفعلانه یا یک نیروی مخرب در نظر گرفته شود، بلکه باید به عنوان یک نیروی سازنده و پویا در نقد و تغییر بازشناخته شود. ضرورت بازگشت به امر سلبی از دیدگاه نویز، ریشه در چند نکته کلیدی دارد:

• امکان مواجهه با محدودیت ها و نقص ها: تاییدگرایی با آری گویی مطلق خود، از مواجهه با محدودیت ها، کاستی ها و ابعاد منفی واقعیت طفره می رود. امر سلبی، در مقابل، به ما امکان می دهد تا به این ابعاد نگاهی انتقادی داشته باشیم و آن ها را زیر سؤال ببریم.
• احیای تفکر انتقادی: بدون امر سلبی، تفکر دچار سکون و پذیرش منفعلانه می شود. قدرت نفی، به ما این امکان را می دهد که از قیدوبندهای فکری و ساختارهای موجود رها شویم و به شیوه ای ریشه ای تر به مسائل بنگریم.
• بسترسازی برای تغییر و تحول: نفی وضع موجود، اولین گام برای ایجاد تغییر است. امر سلبی نیرویی است که ما را قادر می سازد تا وضعیت های ناعادلانه، سرکوبگرانه یا ناکارآمد را شناسایی کرده و برای دگرگون ساختن آن ها اقدام کنیم.
• حفظ استقلال فکری: توانایی «نه» گفتن، اساس استقلال فکری و مقاومت در برابر ایدئولوژی های غالب است. بدون این توانایی، اندیشه به ابزاری برای تأیید قدرت تبدیل می شود.

نویز بر این نکته تأکید می کند که امر سلبی به معنای نومیدی یا بدبینی نیست، بلکه به معنای گشودگی به امکانات جدید و توانایی ایجاد تفاوت است. امر سلبی در فلسفه معاصر، از این دیدگاه، نه یک پایان، بلکه یک امکان برای آغاز است.

پیامدهای احیای امر سلبی

احیای «امر سلبی» در اندیشه اروپایی معاصر، که بنجامین نویز آن را پیشنهاد می کند، پیامدهای عمیق و گسترده ای خواهد داشت. این بازگشت به نقد، صرفاً یک تغییر نظری نیست، بلکه یک دگرگونی در رویکرد ما به جهان و مسائل آن است. از جمله پیامدهای اصلی احیای امر سلبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر رویکرد در برابر مسائل اجتماعی، سیاسی و فلسفی: با احیای امر سلبی، دیگر مسائل اجتماعی، سیاسی و فلسفی به سادگی پذیرفته نمی شوند. به جای توجیه یا تأیید وضع موجود، امکان زیر سؤال بردن ریشه ای و نقادی ساختارها و قدرت های غالب فراهم می شود. این تغییر رویکرد می تواند به راه حل های نوآورانه و تحولات عمیق تر منجر شود.
• احیای تفکر انتقادی و اجتناب از پذیرش منفعلانه: امر سلبی، تفکر انتقادی را از حالت رکود خارج می کند. این بدان معناست که ما دیگر به سادگی ایده ها، نظام ها یا روایت های غالب را بدون بررسی دقیق نمی پذیریم. این رویکرد به ما کمک می کند تا در برابر ایدئولوژی ها و گفتمان های مسلط مقاومت کنیم و به جای تسلیم شدن در برابر آن ها، به طور فعال به نقد و ارزیابی بپردازیم.
• گشودگی به امکانات جدید: با نفی آنچه هست، درها به سوی آنچه می تواند باشد گشوده می شود. امر سلبی، صرفاً تخریب نیست، بلکه نیرویی است که فضای لازم را برای خلق و نوآوری فراهم می کند. این رویکرد می تواند به تفکر درباره مدل های جایگزین، نظام های اجتماعی عادلانه تر و راه های جدید برای زندگی و سازماندهی جامعه منجر شود.
• تقویت مسئولیت اخلاقی و سیاسی: پذیرش امر سلبی، به معنای پذیرش مسئولیت برای نقد و اعتراض در برابر بی عدالتی ها و ستم هاست. این رویکرد، افراد و جوامع را ترغیب می کند که در قبال سرنوشت خود و دیگران مسئولیت پذیر باشند و از سکوت و بی تفاوتی دوری کنند.

بنابراین، فلسفه انتقادی نویز نه تنها یک چشم انداز نظری، بلکه یک فراخوان عملی برای دگرگونی است که در آن امر سلبی، به عنوان نیرویی برای آزادی و رهایی، نقش محوری ایفا می کند.

تمایز نویز از سنت های سلبی گرا

بنجامین نویز، در احیای «امر سلبی»، صرفاً به بازگویی سنت های پیشین نمی پردازد، بلکه رویکردی متمایز را اتخاذ می کند. او با وجود تأکید بر اهمیت نفی و نقد، خود را از برخی فیلسوفان سلبی گرای گذشته، به ویژه هگل، متمایز می کند. در فلسفه هگل، امر سلبی (نفی) بخشی جدایی ناپذیر از فرآیند دیالکتیکی است که در نهایت به ترکیبی متعالی و مثبت (سنتز) منجر می شود. در این چارچوب، نفی، تنها یک لحظه در مسیر رسیدن به یک کلیت جامع و عقلانی است.

نویز اما از این دیدگاه دیالکتیکی که در نهایت امر سلبی را در یک چارچوب مثبت حل می کند، فاصله می گیرد. او نگران است که در چنین سیستمی، قدرت ریشه ای و تخریبی نفی، تضعیف شود و به صرف ابزاری برای پیشبرد یک هدف متعالی تر تبدیل گردد. برای نویز، استمرار امر سلبی به معنای عدم پذیرش حل شدگی نفی در یک سنتز نهایی است. او بر دوام و پایداری امر سلبی به عنوان یک نیروی فعال و مستقل تأکید می کند که همواره قادر به زیر سؤال بردن و مقاومت است، حتی در برابر نتایجی که به ظاهر مثبت یا متعالی جلوه می کنند. این تمایز نویز، تلاش او برای حفظ قدرت ریشه ای و غیر قابل تقلیل امر سلبی است، به گونه ای که نفی همواره می تواند به عنوان یک نیروی انقلابی و رهایی بخش عمل کند و از هرگونه همگون سازی یا جذب در ساختارهای غالب جلوگیری نماید.

نتیجه گیری: چشم اندازی برای فلسفه آینده

کتاب «استمرار امر سلبی: نقدی بر اندیشه اروپایی معاصر» اثر بنجامین نویز، اثری چالش برانگیز و روشنگر است که با هدف احیای تفکر انتقادی، به کالبدشکافی جریان «تاییدگرایی» در فلسفه قاره ای معاصر می پردازد. نویز با نقدهای دقیق خود بر فیلسوفانی چون دریدا، دلوز، لاتور، نگری و بدیو، نشان می دهد که چگونه اندیشه اروپایی به تدریج از قابلیت نفی و نقد ریشه ای خود دور شده و به نوعی «آری گویی» مطلق به هستی و نیروهای سازنده گرایش پیدا کرده است. این «تاییدگرایی»، به زعم نویز، مانع از مواجهه واقعی با محدودیت ها، نقص ها و بی عدالتی ها می شود و اندیشه را از توانایی خود برای ایجاد تحول و دگرگونی بازمی دارد.

جمع بندی نهایی و تأثیر کتاب

نکات کلیدی نقد بنجامین نویز حول محور ضرورت بازگشت به امر سلبی شکل می گیرد. او استدلال می کند که امر سلبی نه تنها یک واکنش منفعلانه، بلکه نیرویی سازنده، پویا و حیاتی برای نقد، مقاومت و امکان سازی برای آزادی واقعی است. این کتاب تأثیر قابل توجهی بر گفتمان فلسفی معاصر گذاشته است، زیرا با طرح پرسش های بنیادین درباره ماهیت نقد و تأیید، متفکران را به بازنگری در مبانی فکری خود دعوت می کند. «خلاصه کتاب استمرار امر سلبی: نقدی بر اندیشه اروپایی معاصر ( نویسنده بنجامین نویز )» نشان می دهد که چگونه نویز، با جدیت و عمق تحلیلی، توانسته است نقاط ضعف پنهان در اندیشه معاصر را آشکار سازد و راه را برای احیای یک فلسفه انتقادی و مسئولیت پذیر هموار کند.

دعوت به تفکر و مطالعه بیشتر

برای درک کامل ابعاد پیچیده و عمیق استدلال های بنجامین نویز، مطالعه کامل کتاب «استمرار امر سلبی» توصیه می شود. این اثر نه تنها به تحلیل دقیق آثار فیلسوفان مورد نقد می پردازد، بلکه رویکردی تازه به مسئله نقد و نفی در اندیشه معاصر ارائه می دهد. همچنین، مطالعه دیگر آثار نویز و فیلسوفانی که به امر سلبی و یا نقد تاییدگرایی پرداخته اند، می تواند به تعمیق فهم از این مباحث کمک شایانی کند. تشویق به پرسشگری و عدم پذیرش بی قیدوشرط ایده های غالب، هدف نهایی این مقاله است تا خواننده خود به متفکری فعال و نقاد تبدیل شود. با این رویکرد، می توانیم چشم اندازی نو برای فلسفه ای ترسیم کنیم که نه تنها به زیبایی های هستی آری می گوید، بلکه شجاعت نقد کاستی ها و معایب آن را نیز دارد.

چشم انداز آینده: رهایی از «تاییدگرایی» و آغوش کشیدن «امر سلبی»

آیا تفکر اروپایی می تواند از چنگال «تاییدگرایی» رهایی یابد و «امر سلبی» را با تمام قدرت و جسارتش به آغوش کشد؟ این پرسشی است که بنجامین نویز در «خلاصه کتاب استمرار امر سلبی» به طور غیرمستقیم مطرح می کند. چشم انداز آینده فلسفه، در گرو توانایی آن برای بازسازی قدرت نقد و نفی است. این به معنای کنارگذاشتن خلاقیت و نوآوری نیست، بلکه به معنای ادغام این نیروها با توانایی مواجهه صادقانه با محدودیت ها، کاستی ها و ظلم هاست. فلسفه ای که امر سلبی را گرامی می دارد، فلسفه ای است که همواره در حال تکامل، خودانتقادی و مبارزه برای جهانی عادلانه تر و آزادتر خواهد بود. این رویکرد، امکان ایجاد دیالوگ های عمیق تر، راه حل های پایدارتر و اندیشه های رهایی بخش تری را فراهم می آورد که می تواند به تغییرات اساسی در جهان ما منجر شود.